К у р с н и н г у м у м и й м а с а л а л а р и д о н м а с с \ с и н и с \ Қ л \ ш в \ Қ а й г а и л л ш


СбН120 б + 6О2 = 6СО2 + 6Н2О -(-энергия



Download 7,54 Mb.
Pdf ko'rish
bet16/115
Sana21.02.2022
Hajmi7,54 Mb.
#79509
1   ...   12   13   14   15   16   17   18   19   ...   115
Bog'liq
Кишлок хўжалиги махсулотларини сақлаш

СбН12б + 6О2 = 6СО2 + 6Н2О -(-энергия
гексоза 
кислород карбонат 
сув 
ангидрид
А эроб н а ф а с о л и ш ж а р а ё н и д а сув ва к ар б о н а т ан ги д р и д д а н
т а и щ а р и б и р м о л е к у л а г л ю к о за д а н 2870 к Ж э н е р ги я а ж р а л и б
ч и қ ад и .
Э рки н к и сло р о д б ў л м а га н ёк и к и сл о р о д к ам б ў л га н ш ар о и тд а
дон ў з и н и н г та р к и б и д а ги о р га н и к ва а н о р га н и к м о д д ал ар н и п а р - 
ч а л а б ҳ а ё т ф а о л и я т и у ч у н за р у р эн е р г и я н и ан аэр о б н а ф а с ол и ш
й ў л и б и л а н о лади .
А н аэр о б н а ф а с олиш ж а р а ё н и ц у й и д аги ум ум и й
т е н г л а м а
б п л аи и ф о д ал а н а д и :
СбН)
2 0
б->- 
2
С Н
3
С Н
2
О Н + 2 С 0
2
+ эн ер ги я
гексоia 
этил спнртп 
клрЛоиат
ангидрид
К ў п и н ч а , бу ж а р а ё н н и сп и р т л н а ч и ш деб ю р и ти л ад и в а б у н д а 
гек со за т ў л и қ п а р ч а л а н и б , э т и л си и р т и в а бир м о л е к у л а ге к с о за - 
д ан 2 3 4 к Ж эн ер ги я а ж р а л и б ч и қ а д и .
А й р и м ҳ о л а т л а р д а ан аэр о б н а ф а с о л и ш ж а р а ё н и д а с п и р т л и
б и ж г и ш б и л а н б ирга сут б и ж гп ш н ҳ а м ц и см ан б ў л ад и ва б у н д а 
ге к с о за д а н су т к и с л о т ас и ҳ о с и л б ў лад и :
С 6Ы1206 — » 2С Н 3СН/ОН/ СООН + энергия
гексоза 
сут кислотаси
Б у н д а бир м о л е к у л а гек с о за ҳ п со б и га 94,2 к Ж эн ер ги я а ж р а ­
либ ч и қ а д и .
Д о н ў з и н и н г ҳ аё т ф а о л н я т и н п эн е р ги я б и л ан т а ъ м и н л а ш у ч у н
ан аэр о б н а ф а с олиш да аэроб н а ф а с о л и ш га Караганда ж у д а к ў п
м нқдорда г е к с о за п а р ч а л а н и ш и л ози м .
Ю қ о р и д а 
к е л т и р и л г а н
н а ф а с о л п ш
т е н г л а м а л а р и д а н а ф а с
о ли ш ж а р а ё н и н и н г асосий м о д д а л а р п к ў р с а т и л га н . Л е к п н н а ф а с
о ли ш ж а р а ё н и д а бир қато р о р а л и к м о д д ал ар хам ҳоси л б ў лад и , 
бу м о д д а л а р ҳ а м д о н даги
м одд а а л м а ш и н у в ж а р а ё н и г а т а ъ с и р
к у р с а т а д п .
Д о н м а с с а с и н и қ у л а й ҳ о л а т д а с а қ л а г а н д а аэроб н а ф а с о л и ш
б и л ан б и р г а л и к д а а н аэр о б н а ф а с о л и ш ж а р а ё н и ҳ а м соди р бўла~


ди, бу эса дон м ассаси н и т а ш к и н о к у л ап о м и л л ар т а ъ с н р н г а м ос- 
л а ш п ш п г а олиб к ел ад п .
Н а ф а с о л и ш ж а р а ё н и д а а ж р а л и б ч и қц ап к а р б о н а т а н гп д р и д - 
н н н г ю т и л га н ки слород га н п сб ати наф ас коэф ф ициент а деб ю ри­
т и л а д и . Д он м ассаси д а аэроб н а ф а с олиш ж а р а ё н и кеч са д о н н и н г 
н а ф а с коэф ф иц иенты
б и р га те н г б ўлад и . 
А н аэроб н а ф а с ол и ш
ж а р а ё н и д а эса ки слород с а р ф л аы м ас д ан кар б о н ат а н ги д р и д н и н г
а ж р а л и б ч п қ и ш п к ў п а я д и ва н а т и ж а д а н аф ас коэф ф и ц и ен т!! бир- 
д ан ю қори б ўлади.
К у за т п ш л а р д а н б о ш о қ л н ҳ а м д а д у к к а к л и д о н л а р н и
с а к л а ш
д а в р и д а н а ф а с
к о э ф ф н ц и ен т п
д он н н н г н ам л н ги к а м б ў л гап д а 
б и р д ан юцори, н ам л и ги 1 6 — 17 ф оиз б ў л ган д а б и р га я ц п н , н а м ­
л и к 17 ф о н зд ан ю қори б ў л г а н д а эса бпрдан п аст б ў л и ш н а н и қ - 
л а и г а н .
Д о ш ш н г н а ф а с к о э ф ф н ц и е н т п д он н н н г ту р и , у н и н г т а р к и б и д а
б ў л а д и га н б ар ч а ж а р а ё н л а р н н н г тезл и гп , й ў п а л п ш и , н а м л и г и ва 
б о ш қ а о м и л л ар га б о ғл н қ б ў л ад и .
Э л евато р л ар ҳ а м д а о м б о р л ар д а с а к л а н а д и г а н дон м а с с а л а р и - 
н п н г н а ф а с
к о э ф ф и ц и ен т и
д он м ас саси н и н г та р к и б и д а ги ҳ а в о
б и л а н т а ш қ п м у ҳ и т д а ҳ а в о н п н г ал м а ш и н и ш д а р а ж а с и г а қ а р а б
б и р м у н ч а ў згар и б
т у р ад и . Д он м ассаси ҳаво б и л ан т ў л и қ т а ъ - 
м и н л а н м а г а н т а қ д и р д а у н и н г и ч и д а ка р б о н ат а н ги д р и д в а к и сл о - 
р о д н и н г с а р ф л а н и ш и н а т и ж а с и д а , 
дон ҳ у ж а й р а с и д а
к а р б о н а т
ан ги д р и д т ў п л а н и б д о н д а ан а эр о б н аф ас оли ш ж а р а ё н и кеч ад и . 
Б у н д а дон н и н г н а ф а с к о э ф ф и ц и е н т и ҳ ам ю қ ори б ў л ад и . Ш у н д а й
қ и л п б , дон м ассаси н и с а қ л а ш д ав р и д а с а қ л а ш у с у л л а р и г а , ш а- 
р о и т л а р и га қ а р а б д он да аэроб ҳ а м д а ан аэроб н а ф а с оли ш ж а р а - 
ё н л а р п кечади . Б и р о қ ш у н и эъ т и б о р га ол и ш к е р а к к и , ц а й т а иш - 
л а н а д п г а н ҳ ам д а 
ем т а й ё р л а н а д и г а н д о н л ар д а 
ан аэр о б н а ф а с
о л и ш ж а р а ё н л а р и н и н г ў т и ш и м а қ с а д га м у во ф и қд и р , ч у н к н б у н д а 
к и сл о р о д к а м
б ў л и ш и с а б а б л и д о н н и н г 
н а ф а с о л и ш и п а с а я д и , 
э н ер г и я кам а ж р а л и б ч и қ а д и . 
Б у эса дон 
т а р к и б и д а ги
қ у р у қ
м одд а м и к д о р и н и н г к а м р о қ с а р ф л а н и ш и г а олиб к е л а д и . Б у б и ­
л а н дон м ассаси н и
ҳ а в о с и з ж о й д а
(ге р м ети к
ҳ о л д а ) с а қ л а ш
15. Д оннннг н аф ас олпш нд а қ у р у қ о р ган н к
м оддаларнинг камайиши
Сақлаш
муддати,
сутка
КУРУК моддаилиг камайиши%
буғдой
сули
маккажў-
хори
гречиха
45
90
0 ,1 5
0, 16
0. 12 
0, 19
0 .0 4
0,07
0,0 2
0 ,0 3
у с у л и н и н г а ф з а л л и г и н и к ў р с а т и ш м у м к и н . Д о н м ассаси н и с а қ -
л а ш д авр и д а н а ф а с о л и ш ж а р а ё н и н а т и ж а с и д а дон в а дон м а с ­
са с и д а б ў л ад и ган д и с с и м и л я ц и я ж а р а ё н л а р и қ у й и д а г и ў з г а р и ш - 
л а р г а
олиб к е л а д и : 
дон т а р к и б и д а ги
қ у р у қ
м о д д а 
м и қ д о р и


к а м а я д и , д о н н и н г 
г и гр о с к о п и к
н а м л и ги ош и ш и
ҳ и со б и га д он
•о р ал и ғи д аги ҳ а в о н и н г н и сб и й н а м л и г и к ў п а я д и , и с с и қ л и к м и қ - 
•Дори о ш ад и . К и сл о р о д к а м а й и б к ар б о н ат ан ги д р и д м и қ д о р и к ў - 
ш аяд и .
Д о н м ас саси н и с а қ л а ш д ав р и д а қ у р у қ м о д д ал ар м и ц д о р и н и н г 
к а м а й и ш и а с о с а н
н а ф а с о л и ш т е зл и ги га
б о ғл и қ . Н а ф а с о л и ш
т е зл и г и қ а н ч а л и к ю қори б ў л с а , о р га н и к м о д д ал ар м и к д о р и н и н г 
й ў қ о л и ш и ш у н ч а л и к к у ч ай и б , ш у б и л ан б и р га л и к д а д о н т а р к и - 
•бидаги қ у р у қ м о д д а л а р м и қ д о р и ҳ а м к а м а я д и . М а ъ л у м к и , ў си м - 
л и к д а н а ж р а т и б о л и н га н д а н к е й и н дон н а ф а с о л и ш н а т и ж а с и д а
й ў қ о ти л га н қ у р у қ м одд а м и қ д о р и ў р н и н и т ў л д и р и ш и м к о н и я т и г а
эга эм ас.
Д о н н и н г н а ф а с о л и ш ж а р а ё н и д а гек со за о к с и д л а н и ш и т у ф а й ­
л и а ж р а л и б ч д қ қ а н
с у в н и дон м асс ас и ў зи г а си н гд и р и б оли ш и
н а т п ж а с и д а у н и н г 
н а м л и ги о ш ад и . А гар 
с а қ л а ш д а в р и д а дон 
:м ассаси ш ам о л л а т и б
т у р и л м а с а , дон м ассаси о р а л и ги д а г и ҳаво 
н а м л и ги о ш и ш и м у м к и н . Н а м л и к н и и г ош и ш и эса ў з н а в б а т и д а
.д он н и н г н а ф а с .олиш ж а р а ё н и н и т е зл а т а д и ҳ а м д а м и к р о о р ган и зм - 
л а р н и н г р и в о ж л а н и ш и у ч у н қ у л а й ш ар о и т я р а т а д и . Д о н д а а н а - 
.эроб н а ф а с .олиш ж а р а ё н и д а а ж р а л и б ч и е д а н э т и л с п и р т и дон 
ҳ у ж а й р а л а р и н и н г я ш а ш ф а о л и я т и н и й ўц отади.
Д о н н и н г л с с н қ л и к ў т к а з и ш қ о б и л и я т и
п аст б ў л г а н л и г н са- 
■бабли н а ф а с оли ш ж а р а ё н и н а т и ж а с и д а а ж р а л и б ч и қ қ а н эн ер ги я
дон м а с с ас и н и н г н ч п д а т ў п л а н и б қ о л а д и в а у н и н г у м у м и й қ п зи - 
ш ц га одпб кел а д и .
Д о н м а с с ас и н и с а қ л а ш н и т а ш к и л эти ш д а у н и н г б а р ч а си ф а т
;к ў р с а т к
1
гчларз
1
н и т ў л и қ с а қ л а ш у ч у н и м к о н и б о р и ч а д он н и н г 
н а ф а с о ли ш ж а р а ё н и н и с у с а й т и р и ш га эр и ш м о қ л о зи м . Б у н и н г
у ч у н с а к л а ш г а т а й ё р л а н г а н д о н л а р б ар ч а к ў р с а т к и ч л а р б ў й и ч а 
Д а в л а т с т а н д а р т л а р и
т а л а б и д а б ў л и ш н
за р у р . Д он м ассаси д а 
б ў л а д и га н н а ф а с о л и ш ж а р а ё н л а р и н и н г т езл и ги б ар ч а д о н т у р л а - 
р н н и н г ҳ а м м а сп д а қ а р и й б бир х и л о м и л л а р га б о ғл и қ д и р .
Д о н л а р н и н г н а ф а с о л и ш т е зл и г и г а у н и н г н а м л и ги , ҳ а р о р а т и
.ва ҳ а в о а л м а ш и н п ш
д а р а ж а с и к а б и о м и л л ар , 
ш у б и л а н б и рга 
у н и н г биол оги и х у с у с н я т л а р и ҳ а м т а ъ с и р к ў р с а та д и .
Д о н н и н г н а м л и г и
қ а н ч а ю қори б ў л са, 
у н и н г н а ф а с ол и ш и
ш у н ч а т е зл а ш а д и . Н а ф а с о л и ш д а қ у р у қ м о д д ан н н г й ў қ о т и л и ш и
н а м л и г и ю қ о р и б ў л га н д о н д а бир х и л ҳ а р о р а т д а б у ғд о й д а 4 —8 
.м арта, с у л и д а 2— 5 м ар та, м а к к а ж ў х о р и д а 8 ,5 — 17 м а р т а к ў п бў- 
л н ш п а н н қ л а н г а н . 
Д о н н и н г 
н а м л и ги
1 4 — 15% д ан о ш га н д а н
сў н г г п н а , ушннг н а ф а с ол и ш и т е зл а ш а д и .
Д о н н и н г н а ф а с оли ш н у н и н г ҳ а р о р а т и га ҳ а м б о ғл и қ . Ҳ а р о р а т
5 0 — 55°С г а е тгу н ч а
н а ф а с о л и ш т е зл и ги
ош иб б о р ад и , у н д а н
доқорн ҳ а р о р а т д а дон т а р к и б и д а ги о кси л д е н а т у р а ц и я с п б о ш л а- 
н а д н в а ф е р м е н т л а р а к т п в л н г ш ш й ў қ о тад и , н а т и ж а д а д он н об уд
■бўлади. Д о н н и н г со в п т ш ш ш и б п л а и у н и н г н а ф а с о л и ш н с е к п и - 
л а ш а д и ва 0°С д а б у т у н л а й т у х т а й д и . Д о н н и совитпб с а к л а ш д а
у ш б у х у с у с п я т г а а с о сл ан п л ад п .
Д о н н и н г т о за л п гн ҳ а м н а ф а с о л п ш ж а р а ё н и д а маълз^м а ҳ а -


д ш я тга эга. К у ч л п п ф л о с л ан ган ва бегона а р а л а ш м а л а р м а ъ л у м
м и к д о р д а и ош ган в а қ т д а дон н н н г н а ф а с ол и ш н т е зл а ш а д и . Д о н ­
н и н г .механик ш и к а с т л а п п ш н х а м н а ф а с ол н ш н п тезл ат а д м . Н а ­
ф ас олиш ж а д а л л и г и г а д о н н и н г ф и зи о л о ги к ҳ о л а т п ҳам т а ъ с и р
к ў р с а т а д н . П н ш м аган в а п н ғп ш т н р и л га н д а н сў н гги пн ш н б етп- 
ш п ш д ав р и н и ў т а га н д о н л а р н и н г и а ф а с олн и ш тез б ў л ад п . ТТТу 
с а б а б л н п н гн ш тп р н б о л и н ган дон м ассаси д а ў з-ў зп д а н қ и зи ш ж а - 
р а ё н н эр та 
б о ш л ан н ш н у н н н г н а ф а с
о л и ш
ж а д а л л п г н б н л а н
ту ш у н т н р н л а д п .
Д о ш ш н г н а ф а с о л н ш ж а р а ё н п г а у н п н г б о тан н к х у с у с п я т л а р п
ҳ а м т а ъ с н р к ў р с а т а д и . М у р таги к а т т а б ў л ган д о н л а р н и н г (м а к - 
к а ж ў х о р и ва б.) н а ф а с олиш т езл и ги к а т т а б ў лад и . Ю м ш оқ буғ- 
д о ш ш и г н а ф а с о л п ш н қ а т т и к б у ғд о й н и к и га қ а р а г а н д а т с з б ў л а д и .
Д он м ассаси н и н г ў з-ў зи д а н қ и зи ш н . 
Д ои м ассаси и п с а қ л а ш
т е х н о л о гн я с и б у зи л га н ҳ о л а т л а р д а , 
ай н и қ с а у н и н г н а м л и г и в а 
и ф л о сл и ги ю қори б ў л га н т а қ д и р д а у н д а ў з-ў зи д а н қ и зи ш ж а р а ё ­
ни б о ш л ан ад и . Б у н д а ҳ а р о р а т 5 5 — 65°С г а ч а ай ри м ҳ о л л а р д а 7 0 — 
75°С гач а к ў т а р и л и ш и м у м к и н .
Д он м ассаси ў з -ў з и д а н
қ и зп ш и н п н г 
асоси д а 
у н и н г нафас-. 
о л и ш ж а р а ё н и д а а ж р а т и б ч п қ а д и г а п и с с и қ л и к в а и с с и қ л н к н и ём он 
ў т к а з и ш н к аб и ф и зи о л о ги и х о с с а л ар и ётади.
Д он м ассаси н и н г ў з-ў зи д а н қ и зи ш и м у р а к к а б ж а р а ё н бўлиб,. 
у н д а дон м ассаси н и н г ҳ а м м а т а р к и б и й қи см п и ш т и р о к эт ад и . Б у
ж а р а ё н т у ф а й л и д о н н и н г х и м и я в и й тар к и б и , у р у ғ л и к в а т е х н о -
л о ги к қи м м ати
ю қ о р и ҳ а р о р а т в а м и к р о о р ган и зм л а р таъсирида'. 
а н ч а ў згар ад и .
Д о н н и н г х у с у с и я т л а р и д а н т а ш қ а р и , дон м а с с ас и н и н г ў з-ў зи - 
д ан қ и зи ш и га м и к р о о р ган и зм л а р ҳ а м саб аб чи б ў л ад и . Д о н to a c c a - 
с и д а м и к р о о р ган и зм л а р д а н асосан б а к т е р и я л а р , а ч и т қ и л а р , моғор* 
з а м б у р у ғл а р и в а а к т и н о м и ц е т л а р асосий қ и с м н и т а ш к и л қ и л а д и . 
У л а р н и н г р и в о ж л а н и ш и у ч у н д он н и н г н ам л и ги , ҳ а р о р а т и , к и сл о - 
р о д н и н г м а в ж у д л и г и к а б и л а р қ у л а й ш ар о и т я р а т а д и .
Ў з-ў зи д ан қ и зи ш ж а р а ё н и д а дон м асс ас и н и н г т и р и к т а р к и б и й
қ и с м л а р и д а н м оғор за м б у р у ғ л а р и а к т и в ҳ и со б л ан ад и . Ф у н ги ц и д , 
б и л а н и ш л а н га н
н а м л и г и 20% б ў л га н
б уғд ой 
д он и х у д д и ш у
н а м л п к к а эга б ў л га н з а м б у р у г р и в о ж л а н ган д о н га қ а р а г а н д а 10' 
б а р а в а р к ам к а р б о н а т а н ги д р и д ч н қ ар ад н . ў з - ў з и д а н қ и зи ш ж а ­
р а ё н и д а моғор з а м б у р у г л а р и н и н г ак т и в л и ги у л а р н и н г б и о л о ги к
х у с у с н я т л а р и б и л ан , я ъ н и ю қ о р и ф ер м ен т а к т и в л и ги , п а с т н ам - 
л и к д а р и в о ж л а н и ш х у с у с и я т и , ҳ а р о р а т н н н г п а с т л н ги га ва к и сл о - 
р о д н и н г ет и ш м а г а н л и г и га ч н д ам л п л и ги б и л ан т у ш у н т и р и л а д и .
Д а л а д а н й и ғи ш т и р и л и б ол и б к е л и н г а н дон м а ссаси м аъ л у м . 
м у д д а т с ац л а н ган дон м ас с ас и га к ў р а ў з-ў зн д а н қ и з и ш г а м ойи л 
б ў л ад и . Ч у н к и д а л а д а н й н ғи ш т и р и б ол и б к е л и н г а н д он м а ссаси ­
н и н г ти р и к т а р к и б и й қ и с м л а р и а н ч а ак ти в б ў л а д и в а ў з -ў з и д а н
қ и зи ш ж а р а ё н и г а ш ар о и т а н ч а я х ш и б ў л ад п . Д он м а ссаси м а ъ ­
л у м м удд ат с а қ л а н г а н д а н сў н г у н и н г т и р и к к о м п о н е н т л а р и н и н г
а к т и в л и г и и а с а я д и в а ў з -ў з и д а н қ и зи ш н и н г к е л и б ч и қ и ш э ҳ т н -
м о л и к а м ая д и .



Download 7,54 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   12   13   14   15   16   17   18   19   ...   115




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish