K. Sh. Baltayeva, Sh. R. Aliyev

2. Tuproq mikroflorasi 
Tuproq ko‗pchilik mikroblarning asosiy yashash joyidir. Tuproqdan 
ular suvga tushadi va havoga tarqaladi. Mikroorganizlmar tuproqda juda 
ko‗p bo‗ladi: 1gr tuproqdagi mikroorganizmlar miqdori necha yuz 
milliondan milliardlargacha yetadi. Tuproq mikroflorasining tarkibi va 
miqdori tuproq namligi, temperaturasi, undagi oziq moddalarning 
miqdori va xarakteri, kislotaliligiga bog`liq. Taqir, toshloq yerlarga 
nisbatan haydalgan, o‗g`itlab turiladigan yerlarda mikroorganizmlar juda 
ko‗p bo‗ladi. 
Tuproqda mikroblar bir xil tarqalgan emas. 1-2 mm gacha bo‗lgan 
eng ustki qatlamda mikroorganizmlar juda kam, chunki ular quyosh 
nurlari ta`sirida va tuproqning qurishi natijasida tezda halok bo‗ladi. 
Keyingi, 10-20 sm gacha bo‗lgan qatlam tarkibida xilma-xil mikroor-
ganizmlar juda ko‗p bo‗lib, ular ta`sirida shiddat bilan biokimyoviy 

---

158 
jarayonlar boradi. Pastga tushgan sari mikroblar miqdori kamayib keta-
veradi. Lekin shunga qaramay ularni ancha chuqurlikdan topish mum-
kin. Bir necha million yil muqaddam hosil bo‗lgan juda chuqur qatlam-
lardan tirik mikroblar topilgan. 
Tuproq mikroflorasi juda xilma-xil. Unda juda ko‗p xil bakte-
ryalarni uchratish mumkin; chirituvchi, nitrifikatsiyalovchi, azot to‗plov-
chi, kletchatkani parchalovchi, oltingugurt bakteriyalari shular jum-
lasidandir. Ular orasida aerob va anaerob, spora hosil qiluvchi va spora 
hosil qilmaydigan bakteriyalar bo‗lishi mumkin. Tuproqda xilma-xil 
zamburug`lar, soda jonivorlar, suv o‗tlari, viruslar bo‗ladi. Tuproq 
mikroflorasining ahamiyati juda katta. 
Mikroblarning hayot faoliyati natijasida tuproqqa tushgan hayvon-
lar va o‗simliklar qoldiqlarining parchalanishi hamda minerallanishi, 
tuproqnng axlat va chiqindilardan o‗z-o‗zidan tozalanish jarayoni sodir 
bo‗ladi. Tuproq mikroorganizmlari yordamida ko‗pgina mineral ele-
mentlar (uglerod, azot, fosfor) ning biologik aylanib yurishi, atmosfera 
azotining biologik to‗planishi ro‗yobga chiqadi. Mikroorganizmlar tup-
roq strukturasining va organik fraksiyasi kimyoviy tarkibining o‗zga-
rishida ham qatnashadi. Tuproqdagi ko‗pgina zamburug`lar va aktino-
mitsetlar antibiotiklar – penitsillin, streptomitsin va boshqalarni olishda 
ishlatiladi. 
Patogen mikroorganizmlar tuproqqa odam va hayvonlar chiqindilari 
bilan tushishi mumkin. Ular 3 guruhga bo‗linadi (6-jadval). 
6-jadval