K. Sh. Baltayeva, Sh. R. Aliyev

 
4-laboratoriya ishi. Bakteriyalarning o„sish hususuyatini bul‟onda 
kuzatish 
Strentokokklar suyuq oziq muhitlarida idishning tubida yoki devor-
larida ipr-iprlar ko‗rinishida o‗sadi va bulonni tiniq qoldiradi. Stren-
tokokklar go‗sht tepton bulyonida cho‗kma bilan bir tekis loyqalanish 
beradi. Vabo vibrioni 1% qoshilgan suvda nozik ko‗kimtir kul rang par-
da ko‗rinishida o‗sadi, muhitning qolgan qismi bir teks sal loyqalanadi, 
halos. Ba‘zi bir mikroorganizmlar probirkaning devorida o‗sadi va 
bulyon tiniq qoladi. 
5-laboratoriya ishi. Anaeroblarni kulturalash usullari 
Anaerob bakteriyalarni sun‘iy ozuqa muhitida o‗stirish uchun 
kislorodsiz sharoit hosil qilish kerak. Buning uchun fizikaviy, kimyoviy 
va biologik usullar qo‗llaniladi. Anaerastat yoki eksikatordan havoning 
bunday haydalishini piragalo yordamida kimyoviy yo‗l bilan kislorodni 

---

92 
biriktirish vositasida hosil qilish mumkin: biologik yo‗l bilan Fortner 
usuli yordamida, ya‘ni kislorodsiz sharoitni aerob va anaerob bakte-
riyalarni birga germetik yopiq Petri kosachasida ekilganda hosil qiladi.
Birinchi kun: 
Bakteriyalardan toza kultura olish uchun tekshiri-
luvchi Qizitish usuli- spora hosil qiluvchi basillalarni, sporasizlardan 
ajratib olish. 
Material Kitt.
Tarosi muhitli probirkaga ekiladi. Muhit ekishdan 
oldin suv hammomida 10-20 min davomida (havoni kislorod aralash-
masida ajratish uchun qizdiriladi, so‗ng termostatda 37
0
C da o‗stiriladi). 
Ikkinchi kun: 
Ekilma kuzatiladi, surtma tayyorlab Gramm usulida 
bo‗yaladi. Musbat bo‗lsa, muhitda loyqalanish, gaz pufakchalari va surtmada 
yirik sporali Grammusbat tayoqchalar kuzatiladi. Toza kultura ajratish uchun 
Kitta-Taposi muhitidan material olib, ilmoqchada birinchi Petri kosachasiga 
– qonli agarga ekiladi va muhitning yuqori qismida shpatel bilan 
taqsimlanadi. Huddi shu shpatel bilan material muhitga ikkinchi va uchunchi 
kosachaga alohida kolloniya hosil qilish uchun suriladi. 
Uchunchi kun: 
Chashkada o‗stirilgan kolloniya lupa yordamida 
o‗rganiladi va hosil bo‗lgan kolloniyani probirkaga solib, termostatga 
solinadi. Aniqlanuvchi bakterialarning morfologik, kultural va bir 
biokimyoviy xususiyatlari o‗rganiladi. Kitta-Taposi muhiti aneroblarni 
kulturalashda universal muhit hisoblanadi. U qonli bulon, hayvon 
to‗qima bo‗lagidan iborat. Anaerob sharoit hosil qilish uchun muhit 
ustiga sterillangan o‗simlik moyi quyiladi. 
a)
Havoni haydash- kislorodni muhitdan mexanik yo‗l bilan 
haydash. Buning uchun mahsus asboblar(anaerostatlar) yordamida havo 
haydab chiqariladi. 
b)
Havo kislorodidan mexanik himoyalanish. Buning uchun Vinyal-
Veyon usuli qulay 30 sm uzunlikdagi, 3-6 mm kenglikdagi shisha 
naychaning bir tomoni kapillyarga solinadi, boshqa tamoni esa paxtali 
probirkaga quyiladi va tekshirilayotgan material ilitilgan agarga ekiladi. 
So‗ng aralashtirilib, sterillangan naychaga solinadi. Aralashma 
kapillyarga quyiladi va naycha termostatga qo‗yiladi. 
d) Biologik usul- aerob va anaerob kulturalarni bir yerga ekish 
(Fortner usuli). 2 ga bo‗lingan Petri kosachasiga qalin qatlam qonli 
agarga ekiladi. Sterillangan skalpel bilan chashka o‗rtasidan bo‗linadi. 
Agarning birinchi yarmiga aerob, ikkinchi yarmiga anaerob 
qulturasi ekiladi. Chashka parafin bilan to‗ldiriladi va termostatga 
qo‗yiladi. Avval kislorodga to‗yingan aeroblar o‗sib chiqadi, so‗ng 
anaeroblar o‗sib chiqadi.

---

93