Savollarga javoblar

Savollarga javoblar

Konduktometrik titrlash borasida bitta tezlikda harakatlanayotgan ionga almashinadi. Reaktsiyaga qatnashuvchi moddalar tabiatiga qarab, ekvivalent nuqtada elektr o’tkazuvchanlik keskin o’zgaradi. Konduktometrik titrlash rangli indikatorlar bilan titrlashdan farqli o’laroq, loyqa, rangli eritmalarni, biologik suyuqliklarni titrlashda qo’llanishi mumkin. U nixoyatda aniq. Bir qancha moddalar aralashmasini xam titrlashda qo’llanishi mumkin. Kamchiligi murakkab asboblar talab etiladi, hisoblashga ko’proq vaqt ketadi. Konduktometrik titrlash quyidagicha amalga oshiriladi; titrlash olib boriladigan idishga indikator elektrodы tushuriladi. SHu idishga titrlash olib boriladigan byuretka o’rnatiladi. Lozim bo’lsa, idish termostatga qo’yiladi. Titrlash borasida elektr o’tkazuvchanlikni o’zgarishi kuzati boriladi, grafik orqali ekvivalent nuqta topiladi.

Ayrim misollarni ko’ramiz

1) Kuchli kislotani kuchli asos bilan konduktometrik titrlash:

Xlorid kislotasiga natriy ishqori qo’shilsa, gidroksil ionlari tez harakatlanadigan vodorod ionlari bilan birikadi va dissotsialanmaydigan suv hosil bo’ladi. Vodorod o’rnida eritmada unga nisbatan kam harakatlanadigan qoladi (= 43). SHu sababli titrlash borasida elektr o’tkazuvchanlik minimumga etadi. Keyingi qo’shilgan 1 tomchi (=174), gidroksil ionlarining harakatchanligi tufayli elektr o’tkazuvchanlikni yana oshiradi. Grafik chizilsa , ya’ni abtsiss o’qiga titrlashga sarflangan ishqorning ml miqdori, ordinat o’qiga esa eritma elektr o’tkazuvchanligi qo’yilsa,

Rasmda ko’rsatilgan egri chiziq hosil bo’ladi.

Konduktometrik analiz usullarining bevosita (to’g’ridan-to’g’ri) va bilvosita (to’g’ridan-to’g’ri bo’lmagan) turlari mavjud, lekin har ikkalasining negizida muayyan modda eritmasining elektr o’tkazuvchanligini aniqlash yotadi. Amalda, ta’kidlash kerakki, bilvosita usul – konduktometrik titrlash kengroq ishlatiladi.

Konduktometrik titrlash hajm analizi usullaridan hisoblanib, unda eritmaning neytrallanish nuqtasi, odatdagidek indikatorlar bilan emas, balki o’rganilayotgan eritma elektr o’tkazuvchanligini bosqichma-boqich o’lchab topiladi. Bundan tashqari, rangli yoki tiniq bo’lmagan (loyqalangan) eritmalarning ekvivalent neytrallanish nuqtasini amalda ishlatiladigan indikator birikmalar vositasida titrlab aniqlashning o’zi o’ta mushkul. Konduktometrik usul bilan eritma titrlanganda uning qandaydir sabab loyqalanganligi yoki rangli bo’lishi elektr o’tkazuvchanligiga unchalik ta’sir eta olmaydi.

Yuqoridagilardan tashqari, mazkur usul bilan ancha murakkab tarkibli moddalar eritmalari, masalan, bir necha kislota aralashmasidan iborat bo’lgan sistemalarni analiz qilish va har bir kislota miqdorini aniq topish mumkin. Albatta, analiz tajribasi ishlari ma’lum tartib qoidalariga amal qilingan holatda olib boriladi. Dastavval, eritmadan ma’lum hajmda olib, konsentratsiyasi aniq bo’lgan ishqor eritmasi tanlanib, undan oz-ozdan qo’shib, hosil qilingan eritmalar elektr o’tkazuvchanligi o’lchanadi. Ishqor qo’shilgan sari, eritmada vodorod ioni [H+] nisbiy konsentratsiyasi doim kamayadi, shu bilan birga, elektr o’tkazuvchanlik ham pasayadi.

Eritmada, ishqor qo’shilib borilishi natijasida, titrlash nuqtasidan o’tilgandan keyin gidroksil ioni [OH–] konsentratsiyasi keskin ortishi muqarrar.

Manfiy zaryadli gidroksillarning nisbatan tezkor harakatchanligi tufayli, eritma elektr o’tkazuvchanligi ham keskin ortishi aniq kuzatiladi. O’rnida ta’kidlash joizki, har хil ionlar harakatchanligiga doir bo’lgan ma’lumotlar, ayniqsa, muhim fizik-kimyoviy ko’rsatkichlar qiymatlari tegishli ma’lumotlarda, odatda, jadvallarda berilgan bo’ladi, demak, bilib olish qiyin Eritmaning titrlash nuqtasida vodorod ioni [H+] va gidroksil ioni [OH–] miqdorlari minimum bo’lganligi uchun, darhaqiqat, elektr o’tkazuvchanlik ham minimum darajada bo’lishini anglash qiyin emas. Demak, хulosa tariqasida ta’kidlash mumkinki, minimum elektr o’tkazuvchanlik titrlash nuqtasini belgilaydi

Konduktometrik titrlash usuli yordamida nafaqat kislota yoki ishqor, balki boshqa elektrolit birikma (tuz, oksidlovchi va qaytaruvchi kompleks hamda shunga o’хshash modda) eritmalari ham analiz qilinadi.

Shuni ta’kidlash joizki, ayrim hollarda titrlash chizig’i 1-rasmdagidek ko’rinishga ega bo’lmasligi ham mumkin. Masalan, eritmaning elektr o’tkazuvchanligi undagi ionlarning o’zaro ekvivalent qiymati (titrlash nuqtasi) ko’rsatkichidan keyin ham yuqori bo’lgan holatni ko’rsatsak bo’ladi. Jumladan, kumush nitrat (AgNO3) eritmasini kuchli kislota – хlorid kislota (HCl) bilan yoki kuchsiz kislota (msasalan, CH3COOH)ni kuchli ishqor (NaOH) bilan titrlashni olib ko’ramiz. Bunda konduktometrik titrlash chizig’ining ko’rinishi 5-rasmdagidek shaklda bo’ladi. Rasmda keltirilgan titrlash egri chizig’i urinmalari kesishgan nuqtasi – ekvivalent (tirlash) nuqtasini belgilaydi.

eritmalarning elektr o’tkazuvchanligi nafaqat ulardagi ionlarning harakatchanligi, balki eritmani hosil qiluvchi kimyoviy moddaning dissosilanish darajasiga ham bog’liq. Reaksiya paytida harakatchanligi yuqori bo’lgan ionlar, harakatchanligi nisbatan past bo’lgani bilan almashgan holatlarda ham, titrlash davomida dissosilanish darajasining oshishi, elektr o’tkazuvchanlikning ortishiga olib keladi.