K o m m u t a t s I ya t I z I m L a r I

1990 1995 2000 2005 2010 2015 
Гбит/сек 
 
 
150000 
 
 
 
100000 
 
 
 
50000 
 
 
0 
Овозли трафик 
Маълумотлар 
Gbit/s
Ma’lumotlar
Ovozli trafik

---

216 
xizmat ko‘rsatish uchun bo‘lgani kabi ma’lumotlarni uzatish tarmog‘idan 
foydalanadi.
Masala asosan, ikkita zarur bo‘lgan yaqinlashuv - ma’lumotlarni 
uzatish hajmining keyinchalik oshishini qo‘llab - quvvatlash va an’anaviy 
xizmatlardan tushadigan foydasini kafolatlash to‘g‘risida so‘z boradi. 
Ushbu tezisga asosan konvergensiya yagona tarmoqda turli xizmatlarni 
birlashtirish vazifasini o‘z oldiga qo‘yadi. Next Generation Network – 
NGN nomini olgan konvergent tarmoqlari bitta xizmat - aloqa xizmati 
uchun qulay bo‘la oladi. Ushbu tarmoq operatorlarining boshqaruvchi 
uskunasi uni qaysi abonent qurilmasi (IP- telefoniya terminali, mobil 
telefon, Internet tarmog‘ining ishchi stansiyasi) bilan o‘zaro ishlashini 
belgilab beradi va shunga muvofiq aniq xizmatlarni hamda ular uchun 
talab etiladigan resurslarni taqdim etadi. Foydalanuvchi NGN tarmoqni 
«qora quti»1 kabi ko‘rib chiqiladi, unga qanday protokollar oqimidan 
foydalanilishi, qanday transport muhiti taqdim etilishining farqi yo‘qdir. 
Uning uchun oxirgi qurilmaning tegishli imkoniyatlari bo‘lgan xizmatlarni 
taqdim etish fakti ahamiyatli bo‘lib kelmoqda. 
Bunday 
masalani 
hal etish uchun standart protokollaridan 
foydalaniladi. SoftSwitch bog‘lanishlari bilan boshqaruv qurilmalari 
H.248/MEGACO protokollari yordamida shlyuzlar bilan aloqada bo‘lish 
va ko‘rsatiladigan xizmatlarni boshqarish holatida bo‘ladi. Turli 
SoftSwitch o‘rtasidagi kommutatsiya SIP, Q.1901/BICC protokollarini 
qo‘llashda amaga oshiriladi, bir nechta serverlar funksiyalaridan 
foydalanish yordamida amalga oshiriladigan xizmatlarni ko‘rsatish ilovalar 
(API) ochiq standart dasturiy interfeyslarni qo‘llash uchun asoslanadi. 
Shunday qilib, - nutq uzatish texnologiyasining rivojlanishidagi 
keyingi qadam paketli texnologiyaga o‘tadi. Nutq paket ko‘rinishda 
uzatiladi, u real vaqt xizmatlari uchun sifatning barcha talab etiladigan 
parametrlarini saqlagan holda yuklamaning turli xillarini optimal va 
ixtiyoriy siljishini ta’minlaydi. Real vaqtda taqdim etiladigan xizmatlar 
(yoki soddaroq aytganda – real vaqtdagi xizmatlar, jumladan telefoniya) 
sifat parametrlariga juda sezgirdir, ulardan biri kechikish va uning 
variatsiyasi (jitter) hisoblanadi. Katta kechikish to‘g‘risida so‘z borganda, 
aks - sadoni (echo cancellation) bartaraf etish zarurligi yuzaga keladi. 
Nutqni paketli tarmoq orqali uzatishda yuzaga keladigan yuqorida 
keltirilgan kamchiliklar bilan kurashish uskuna narxida va uning 
murakkabligida 
hisoblanadi. 
Paketli 
texnologiyaga 
asoslangan 
konvergensiya bir qator afzalliklarga ega. Masalan, resurslarni dinamik 
taqsimlash resurslarning nutqini uzutish uchun oldindan ajratilgan «turib 

---

217 
qolish» vaziyatdan (ajratilgan doimiy o‘tkazish yo‘laksi samarasiz 
foydalaniladi) yoki ma’lumotlarni uzatish uchun taqdim etilgan resurs 
ma’lumotlar trafigining cho‘qqili oshgan vaziyatda halos qiladi.