К. М. Рафиков – Ўзбекистон касаба уюшмалари Федерацияси раиси

 
17.7-расм. Жаҳон мамлакатларида қарилик бўйича ўртача 
пенсия миқдори (АҚШ доллари ҳисобида) 
2800
1900
1542
1350
1200
1190
1164
874
833
717
700
700
667
583
400
380
280
210
202
Дания 
Финляндия
Норвегия 
Исроил
Германия
Испания
АҚШ
Швейцария
Швеция
Япония
Буюк Британия
Франция
Канада
Италия
Венгрия
Польша
Россия
Қозоғистон
Озарбойжон

---

526 
 
Қарилик бўйича биринчи ялпи пенсия таъминоти Пруссияда канцлер 
Отто фон Бисмарк томонидан 1889 йилда мамлакатнинг бутун аҳолиси 
учун жорий этилган. Ушбу давлатнинг пенсия таъминоти мажбурий 
ижтимоий суғурталашга асосланган. Мазкур тизим жаҳондаги аксарият 
мамлакатлар учун намуна вазифасини ўтаган. Қарилик бўйича пенсиялар 
Янги Зеландияда - 1898, Австралияда – 1908, Голландия ва Швецияда – 
1913, Италияда – 1919, Канада – 1927, АҚШда – 1935 йилда жорий этилган. 
1891 йилда эса жаҳонда биринчи марта Данияда қарилик бўйича 
пенсия таъминоти тўғрисидаги қабул қилинган. Ушбу қонунга мувофиқ, 
мамлакатнинг 60 ёшга тўлган ҳар бир фуқароси даставвал ижтимоий 
суғурталаш учун бадал тўламасдан давлат ғазнаси ва маҳаллий 
жамоаларнинг даромадлари ҳисобидан умрининг охиригача тўғридан-
тўғри пенсия олиш ҳуқуқига эга бўлган. Данияда қарилик бўйича 
пенсиясининг миқдори бугунги кунда ҳам жаҳонда энг юқоридир (17.7-
расм). 
Пенсия таъминотининг асосий уч модели
мавжуд (17.4-жадвал): 
1. 
Ижтимоий ёрдам.
Жаҳоннинг ривожланган мамлакатларида у 
камбағаллика қарши кураш механизми ҳисобланади. 
2. Барча иш билан бандларни ва аҳолининг мустақил равишда ўзини-
ўзи иш билан таъминлаётганларни