К. М. Рафиков – Ўзбекистон касаба уюшмалари Федерацияси раиси

маҳсулотдаги умумий меҳнат сиғими
(tу) эса 
корхонадаги 
барча 
ходимлар 
тоифалари 
меҳнат 
сарфининг 
жамланмасидир: 
Tу = tич + tхк + tб
 
Маҳсулот бирлиги учун меҳнат сиғими
қуйидаги формула бўйича 
аниқланади: 
В = Т : V 
бунда: В — корхона ходимлари барча тоифаларининг ишлаган вақти; 
Т — умумий маҳсулот сиғими; 
V — корхонада ишлаб чиқарилган маҳсулотнинг натураси (дона, 
тонна, литр ва ҳоказоларда). 
15.4.
 
М
ЕҲНАТ УНУМДОРЛИГИ ВА 
 
ИШ ҲАҚИНИНГ НИСБАТИ
 
Меҳнат унумдорлигини ошириш
нинг асосий омиллари қуйидагилардан 
иборат (15.6-расм): 
• ишлаб чиқаришнинг асосий фондларини муттасил янгилаб бориш, 
янги, замонавий ва мукаммал техника воситалари ва технологияларни кенг 
жорий қилиш; 
• ишлаб чиқаришни бошқаришни такомиллаштириш, унинг 
ташкилий-иқтисодий шарт-шароитларини яхшилаш; 
• ходимларнинг меҳнат унумдорлигини ошириш.
15.6-расм. Меҳнат унумдорлигини оширишнинг асосий 
омиллари 
Меҳнат унумдорлигини оширишнинг асосий омиллари 
Ходимларнинг 
меҳнат 
унумдорлигини 
ошириш 
Ишлаб чиқаришнинг 
асосий фондларини 
муттасил янгилаб 
бориш 
Ишлаб чиқаришни 
бошқаришни 
такомиллаштириш 

---

475 
Кенгайтирилган такрор ишлаб чиқариш, кўзланган фойда олиш ва 
ишлаб 
чиқариш 
рентабеллигини 
таъминлаш 
учун 
меҳнат 
унумдорлигининг ортиши суръатлари иш ҳақининг ортиши суръатларидан 
юқори бўлиши талаб қилинади. Агар ушбу принцип бузиладиган бўлса, бу 
иш ҳақининг фонди ортиқча харажат қилиниши, ишлаб чиқарилаётган 
маҳсулотнинг таннархи ортиши ва фойданинг камайишига олиб келади. 
Меҳнат унумдорлигининг ортиши суръатлари билан иш ҳақининг 
ортиши суръатлари нисбатининг уч асосий моделини ажаратиб кўрсатиш 
мумкин: 
1.