K. J. Matkarimov b. J. Mahmudov a. A. Norqulov avtomobillarda ishlatiladigan ashyolar

Kauchuklarning asosiy xususiyatlari va ishlatilish sohasi
Kauchuk
Asosiy xususiyatlari
Ishlatilish 
sohasi
Tabiiy (TK)
Cho‘zilishda yuqori mustahkamlik va 
elasliklikka ega. 60°C dan 100°C gacha 
harorallarda ishlatishga yaroqli
3, 6, 8, 10, 12
Butadiyenstirolli 
(SKS)
Cho‘zilishda yuqori mustahkamlikka ega 
va eskirishga chidamli. 100C gacha haro-
ratda ishlatishga yaroqli. Yuqori haro-
ratdagi sovuq ta’siriga chidamli (–75°C 
gacha) 
11, 12, 13

---

240
10. 1- jadvalning davomi
Butadiyenmetil – 
stirolli (CKMC)
3, 6, 10, 12,14
Izoprenli (СКИ)
2, 6, 8, 12, 14
Butadiyenli 
(CKД)
Juda  yuqori  mexanik  mustalikamlikka 
ega, yemirilish va sovuq ta’siriga chi-
damli
6,8
Xlorprenli (niatrit)
Yuqori elastiklikka ega, eskirishga chi-
damli. 120–130°C gacha haroralda neft 
mahsulotlari muhitida ishlatishga yaroqli. 
Xomashyosiz vulkanizatsiyalanadi
1, 4, 5, 7, 9, 11
Butadiyennitrilli 
(CKH)
Nairitga o‘xshash. Issiqlik ta’siriga chi-
damliligi yaxshilangan
4, 5, 7, 9, 11, 
13
Dimetilsiloksanli 
(CKT)
Issiqlik ta’siriga chidamli, 60°C dan 
300°C gacha haroratlarda uzoq muddat 
ishlatish mumkin. Yuqori dielektirik xu-
susiyatga ega. Neft mahsulotlarida tez 
eriydi
3
Ftorkauchuk 
(CKФ)
CKTga o‘xshash, ammo neft mahsulot-
larida erimaydi
4, 5
Etilenpropilenli 
(СКЕП)
50°C dan 130°C gacha haroratlarda ish-
latishga yaroqii, yuqori elektroizolatsion 
xususiyatga ega
1
Izoh. Uchinchi ustundagi raqamlar kauchukning ishlatilish soha-
sini bildiradi: 1) kabina oynalari va boshqa detallarni zichlash uchun 
ishlatiladi; 2) kabina eshiklari va boshqa detallarni zichlash uchun ish-
latiladi; 3) havo, suv, kislota va ishqorlarning kuchsiz eritmalari muhi-
tida ishlatishga yaroqli zichlagichlar (halqalar, qistirmalar, manjetlar 
va boshqalar) tayyorlashda ishlatiladi; 4) neft mahsulotlari muhitida 
ishlatishga yaroqli zichlagichlar tayyorlashda ishlatiladi; 5) neft mah-
sulotlari muhitida ishlatishga yaroqli klapan detallari tayyorlashda 
ishlatiladi; 6) havo, suv, amortizatorlar tayyorlashda ishlatiladi; 7) neft 
mahsulotlari muhitida ishlatishga yaroqli amortizatorlar tayyorlashda 
ishlatiladi; 8) havo muhitida ishlatishga yaroqli kuch uzatuvchi detallar 
(disklar, vtulkalar, bloklar) tayyorlashda ishlatiladi; 9) neft mahsulot-
241
lari muhitida ishlatishga yaroqli kuch uzatuvchi detallar tayyorlashda 
ishlatiladi; 10) havo, suv, kislota va ishqorlarning kuchsiz eritmalari 
muhitida ishlatishga yaroqli himoya detallari (ustqo‘ymalar, muftalar 
va boshqalar) tayyorlashda ishlatiladi; 11) neft mahsulotlari muhitida 
ishlatishga yaroqli himoya detallari tayyorlashda ishlatiladi; 12) havo, 
suv, kislota va ishqorlarning kuchsiz eritmalari muhitida ishlatishga 
yaroqli umumiy maqsadlar uchun ishlatiladigan yordamchi detallar 
tayyorlashda ishlatiladi; 13) shinalar tayyorlashda ishlatiladi. 
10. 3. Rezina materiallar olish
Tabiiy va sintetik kauchuklardan toza holda foydalanish che-
garalangandir (yelimlar tayyorlashda, izolatsiyalovchi lentalar, 
zichlovchi qistirmalar tayyorlashda qo‘llaniladi). Chunki ular bir 
qator kamchiliklarga ega, jumladan, mustahkamligining yetarli 
emasligi.  TKlarning  mustahkamligi  1–1,5  МРа,  СКБ  va  stirolli 
SKlar uchun 0,5 MPa dan ortmaydi. Kauchuklarning mustahkam-
ligini oshirishning samarali usullaridan biri vulkanizatsiyalashdir.