K. J. Matkarimov b. J. Mahmudov a. A. Norqulov avtomobillarda ishlatiladigan ashyolar

Transmission moylar tarkibi. Transmission moylarning ayrim 
xossalarini yaxshilash va ish muddatini uzaytirish maqsadida ular-
ning tarkibiga oksidlanishga qarshi, depressorli (qotish haroratini 
pasaytirish uchun), yuqori haroratlarda qovushoqligini oshiruvchi, 
ko‘pik hosil bo‘lishiga to‘sqinlik qiluvchi, yeyilish va tirnalishga 
qarshi qo‘shilmalar qo‘shiladi.
Birinchi guruh moylar tarkibiga ЕФО, ДФ–11 turidagi qo‘shil-
malar qo‘shiladi. Bu qo‘shilmalar moyning yemirilishga, shu-
ningdek, oksidlanishga qarshi xususiyatlarini yaxshilaydi. Ikkin-
chi guruh moylar tarkibiga ОТР yoki ЛЗ–23К turidagi tirnalishga 
qarshi qo‘shimchalar qo‘shiladi. Uchinchi guruh moylar tarkibiga 
xlor va fosfor (xloref–40), xlor, oltingugurt va fosfor (ЛЗ–309/2) 
yoki oltingugurt, fosfor va azot (ВИР–1) bo‘lgan tirnalishga kuch-
li qarshilik ko‘rsatuvchi qo‘shilmalar qo‘shiladi. To‘rtinchi guruh 
moylar tarkibiga ДФ–11 turidagi qo‘shilmalar qo‘shiladi. Beshin-
chi guruh moylarni olish uchun esa ularning tarkibiga yemirilishga 
va tirnalishga qarshi xususiyatlari yuqori bo‘lgan, ko‘p maqsadlar-
da  ishlatiladigan  ВИР–1  qo‘shilmasi  yoki  ИХП–14А  va  ДФ–11 
qo‘shilmalarining aralashmasidan foydalaniladi.
Qovushoqlik qo‘shilmalari sifatida molekular massasi 3000–
5000 bo‘lgan polimerlar (poliizobutilen) yoki polimetakrilat)dan 
foydalaniladi. Moyning ko‘pirishiga qarshiligini oshirish uchun 
uning tarkibiga 0,005 foizgacha miqdorda polimetilsiloksanli 
suyuqlik ПМС–200А qo‘shiladi. Moyning himoyalash xususiyati-
ni oshirish uchun unga korroziya ingibitorlari qo‘shiladi.
Issiq va mo‘tadil iqlim sharoitlarida barcha mavsumlarda ish-
latishga mo‘ljallangan moylarning asosiy qismi moyning fenol 

---

142
yordamida tozalangan ekstratlari yoki parafinning moysizlantirish 
filtrlariga  И–20  yoki  И–45  sanoat  moylari  qo‘shib  tayyorlanadi. 
So‘nggi yillarda bu maqsadda selektiv usulda tozalangan yuqori 
sifatli moylar (TC–14,5 va boshqalar)dan foydalanilmoqda. Bu 
moylar distillat aralashmalari ko‘rinishida bo‘lib, ularga turli xil 
qo‘shilmalar qo‘shilganida hosil bo‘ladigan moyning moylash xu-
susiyati va yuqori haroratlardagi turg‘unligi yaxshi bo‘ladi hamda 
bu moylardan havo harorati minus 30–35°C dan minus 50°C gacha 
bo‘lganida foydalanish mumkin.
Barncha mavsumlarda ishlatiladigan universal transmission 
moylar hamda gidromexanik va gidrohajmiy uzatmalar uchun moy-
lar yuqori tozalikdagi moylarga (ACB–5 turidagi) quyi molekular 
polimerlar qo‘shib tayyorlanadi.