K. J. Matkarimov b. J. Mahmudov a. A. Norqulov avtomobillarda ishlatiladigan ashyolar

tomchilab tushish harorati
 
deyiladi. 
Tomchilab tushish harorati qiymatiga ko‘ra surkov moylari qi-
yin suyuqlanadigan (Литол–24, ЯМЗ–2, №
 
158, ЦИАТИМ–201 
va boshqalar), o‘rtacha suyuqlanadigan (solidollar va УСс–А), 
oson suyuqlanadigan (PBK va BTB–1 himoya surkov moylari) xil-
larga bo‘linadi. 

---

158
Surkov moylari tarmoqlardan oqib ketmasligi uchun ularni tom-
chilab tushish haroratidan past haroratlarda ishlatish tavsiya etila-
di. Ish jarayonida surkov moyi qizishi mumkin bo‘lgan eng yuqori 
harorat oson suyuqlanadigan (tomchilab tushish harorati 65°C ga-
cha) surkov moylari uchun tomchilab tushish haroratidan kamida 
10°C (boshqa moylar uchun 15°C) past bo‘lishi zarur. 
6. 4. 
Surkov moylarining bug‘lanuvchanligi,
kolloid, mexanik va kimyoviy turg‘unligi
Surkov moylarini saqlashda va ishlatishda moy tarkibidagi 
tarkibiy qismlarning bug‘lanishi va moyning kolloid turg‘unligi ye-
tarli darajada yuqori bo‘lmaganligi tufayli o‘z-o‘zidan parchalani-
shi oqibatida moy o‘z xususiyatlarini o‘zgartiradi. Bu ikki jara yon 
moydagi quyultirgich konsentratsiyasining ortishiga olib keladi. 
Buning natijasida moyning bir jinsliligi buziladi, moyda mo‘rtlik 
xususiyati paydo bo‘lgunga qadar uning plastikligi pasayadi va 
sirtlardagi moy qatlamlarida yoriqlar paydo bo‘ladi. Shuning uchun 
moyni bug‘lanuvchanlik va kolloid turg‘unligi nuqtayi nazaridan 
baholash zarur hisoblanadi. Bug‘lanuvchanlik 79341–74- sonli 
Davlat standarti asosida, kolloid turg‘unlik esa KCA rusumli ji
-
hoz yordamida 7142–74­ sonli Davlat standarti asosida aniqlanadi. 
Har ikki holatda ham natija sinov uchun olingan surkov moyiga 
nisbatan bug‘lanish yoki parchalanish natijasida ajralgan moyning 
foiz hisobidagi ulushi ko‘rinishida ifodalanadi. 
Plastik surkov moylarining muhim xususiyati ularning mexanik 
ta’sir ostida o‘z xususiyatlarini juda ham o‘zgartirib yuborishi va 
mexanik ta’sir barham topganidan so‘ng o‘z xususiyatlarini qis-
man, ba’zan esa to‘la tiklashidir. Moyning bu xususiyati ba’zan