K. J. Matkarimov b. J. Mahmudov a. A. Norqulov avtomobillarda ishlatiladigan ashyolar

Surkov moylarining turg‘unligi.
Surkov moylari o‘z xususi-
yatlarini bir qator omillar ta’sirida, birinchi navbatda, haroratning 
keskin ortishi va moy miqdorining kamayishi ta’sirida qisman yoki 
butunlay yo‘qotishi mumkin. 
Tomchilab tushish harorati.
Bu ko‘rsatkich surkov moyining 
harorat o‘zgarishiga bardosh berish ko‘rsatkichi hisoblanadi. Kon-
sistent moylar saqlash va ishlatish sharoitida plastik material ko‘-
rinishida bo‘lishi lozim. Uni suyuq holatga o‘tishiga asosiy sabab-
lardan biri uning me’yordan ortiq qizishidir. Shuning uchun 
ixtiyoriy surkov moyining muhim sifat ko‘rsatkichi quyultirgich 
asosida hosil qilingan kristall karkasning katta miqdorda yemirili-
shi natijasida surkov moyi oquvchanlik xususiyatiga ega bo‘lib 
qoladigan harorat hisoblanadi. Surkov moylarining plastik holatdan 
suyuq ho latga o‘tish haroratini shartli ravishda 
tomchi lab tushish 
157
harorati
 
deyiladi. U labora toriya sha-
6. 2- rasm. 
Plastik surkov 
moyining tomchilab
tushish haroratini
aniqlash asbobi.
roitlarida aniqlanadi. Maxsus asbobda 
istalgan moyning harorati belgilangan 
darajaga yetganda birinchi tomchisi 
tushadi. Plastik surkov moyining tom-
chilab tushish harorati maxsus asbob 
yordamida aniqlanadi (6. 2- rasm). As-
bobning asosiy detali simob zoldirli 
monometr 
1 
bo‘lib, uning pastki qis-
miga metall gilza 
5 
biriktirib qo‘yil-
gan. Gilzaning ostki qismiga kalibr-
langan teshikchali shisha kosacha 
6 
o‘rnatilgan. Moyning tomchilab tu-
shish haroratini aniqlash uchun shisha 
kosacha chiqarib olinib, tekshirilishi 
lozim bo‘l gan moy bilan to‘ldiriladi va 
o‘z o‘rniga mahkamlanadi. Shundan 
so‘ng shisha mufta 
3 
bo‘g‘izi tiqin 
2 
yorda mida zichlab berkitiladi. Mufta 
3 
asbob bilan birgalikda suv yoki glitse-
rin bilan to‘ldirilgan stakan 
4
ga bo-
tiriladi. Sta 
kan 
dagi suyuqlik gaz 
gorelkasi yor da mi da (oson suyuqla-
nadigan moylarni tekshirishda 30°C 
gacha, o‘rtacha suyuqlanadigan moylarni tekshirishda 60°C gacha, 
natriyli va litiyli moylarni tekshirishda mos ravishda 110°C va 
150°C gacha) isitiladi. Isitish paytida shisha kosachadagi surkov 
moyining kalibrli teshikcha orqali oqib tushgan birinchi tomchi-
sining oqib tushish harorati manometr yordamida aniqlanadi va u