K ic h ik bizn es V a X u su siy t a d b ir k o r L ik

1 1 .4 .2 -ja d v a l
Soliq siy o sa tin in g asosiy y o 'n a lish la rid a k ichik biznes va x u su siy
ta d b irk orlik k a berilgan im tiyozlar
(2008-2011- yillar)
2 00 8 -y il
2 009-yil
2010
-yil
2011
-y il
-mikrofirma va 
kichik korxonalar 
uchun yagona soliq 
to'lovi stavkasini 
1 0
%dan 
8
%gacha 
pasaytirish;
-ulgurji savdo 
korxonalari 
(dorixonalardan 
tashqari) uchun, 
yagona soliq 
to'lovining 
tabaqalashtirilgan 
stavkalarini bekor
- mikrofirma va 
kichik korxonalar 
uchun yagona soliq 
to'lovi stavkasini 
8
foizdan 7 foizga 
pasaytirish;
-tadbirkorlik bilan 
shug'ullanuvchi 
jismoniy 
shaxslardan 
olinadigan qat’iy 
belgilangan 
daromad solig'i 
miqdorlarini
- mikrofirma 
va kichik 
korxonalar 
uchun yagona 
soliq to'lovi 
stavkasini 
8
foizdan 7 
foizga 
pasaytirish; 
-yuridik 
shaxslardan 
olinadigan 
foyda solig'i 
10 foizdan 9
-jismoniy 
shaxslardan 
olinadigan 
daromad solig'ini 
1
foizga 
pasaytirish;
-mikrofirma va 
kichik korxonalar 
uchun yagona 
soliq to'lovi 
stavkasini 7 
foizdan 
6
foizga 
pasaytirish;
-yer va suv

---

qilish va uning
o 'rtacha 30%ga
foizga
resurslaridan
stavkasini 5%
pasaytirish;
tushurish;
samarali
miqdorda belgilash.
-jismoniy
-jismoniy
foydalanishni
-“Bojxona hududida shaxslaming kredit shaxslardan
rag'batlantirishni
qayta ishlash”
uyushmalaridagi
olinadigan
tadbiq qilish
rejimida olib kirilgan omonatlari bo'yicha daromad
maqsadida yagona
xomashyodan aksiz
olgan daromadlarini solig'ining 
1 2
yer solig'i va suv
solig'i solinadigan
soliqqa tortishdan
foizdan 
11
resurslaridan
mahsulot ishlab
ozod etish;
foizga
foydalanganlik
chiqaruvchi
-eksportga
pasaytirish
uchun soliq
korxonalarni,
sotilayotgan paxta
stavkasini 25
keyinchalik
tolasi uchun QQS
fozdan 
2 0
foizga
O'zbekiston
ning “nol” darajali
indeksatsiyalash
Respublikasi bojxona stavkasini qayta
hududida qayta
ishlovchi
ishlangan mahsulotni korxonalar uchun
olib chiqish sharti
tatbiq qilish;
bilan, aksiz solig'ini
-yer va suv
to' lashdan ozod
resurslaridan
etish;
samarali
-jismoniy shaxslar foydalanishni
uchun yagona
rag'batlantirishni
bojxona to'lovini
tatbiq qilish
bekor qilish va ulami maqsadida yagona
yuridik shaxslar
yer solig'i va suv
to'laydigan bojxona resurslaridan
to'lovlarini to'lashga foydalanganlik
o'tqazish hisobiga
uchun soliq
barcha xo'jalik
stavkasini 25 foizga
subyektlari - Tashqi oshirish
iqtisodiy faoliyat
ishtirokchilari uchun
bojxona to'lovlarini
to'lashning yagogna
tartibini joriy etish
hamda yuridik va
jismoniy shaxslar
uchun olib
kirilayotgan yog'ось-

---

taxta matriallari 
uchun QQS ning “0” 
stavkasini o'rnatish
Mamlakatimiz
rivojlanishida 
2 0 1 0
-yilda qator yutuqlar qatorida
iqtisodiy o'sishni ta’minlash, yangi ish o'rinlarini tashkil qilish, bandlik 
muammosini hal etish, aholi daromadlari va farovonligini oshirishda 
tobora muhim o'rin tutayotgan kichik biznes va xususiy tadbirkorlikni 
jadal rivojlantirish, rag'batlantirish va qo'llab - quwatlashga alohida 
e’tibor qaratildi.
Hurmatli Yurtboshimiz ta’biri bilan aytganda: "... kichik biznes va 
xususiy tadbirkorlik - jamiyatimizning, bugungi va kelajak taraqqiyotimiz, 
farovon hayotimizning mustahkam tayanchi bo'lishi shart” 
4
- deya 
ta’kidlagani bejiz emas.
Tadbirkor o'z mohiyati bilan erkin, tashabbuskor va izlanuvchan 
odamdir. U - yo'qdan bor qiladigan shaxs. Borini yo'q qilish uning 
tabiati ga zid, chunki bor-yo'g'ini topgani xususiy mulki ekanligi, ana shu 
mulk uni boqishini, kiyintirishini, farovon turmush tarzini ta’minlashini 
yaxshi biladi. Shuning uchun ham uni asrab- avaylab, ko'paytirish uchun 
ishlaydi, izlanadi va yashaydi.
Shu o'rinda rivojlangan davlatlar iqtisodiyotini ayrim ko'rsatkichini 
ko'rib chiqib, iqtisodiy salohiyati bo'yicha dunyoda yetakchi o'rinlardan 
birini egallaydigan Yaponiyani oladigan bo'lsak, ushbu davlatda YAIM 
ining 50 %dan ortig'i kichik biznes zimmasiga to'g'ri keladi. Ish bilan 
band aholining 80 %i aynan shu sohada faoliyat olib boradi. Albatta, 
Yaponiya bu ko'rsatkichlarga ancha yillar mobaynida erishgan bo'lsa, 
O'zbekiston atiga 19 yilda shunday yutuqlar bilan dunyoni lol 
qoldirmoqda.
Biroq, ishlab chiqarish infratuzilma tarmoqlari rivojining hozirgi 
holati tahlili, qishloq xo'jaligi tuzilmalarining samarali faoliyat ko'rsatish 
uchun quyidagilami e’tiborga olish lozimligini taqozo etmoqda;
- ishlab chiqarish infratuzilmasi obyektlarining, ular xizmatidan 
foydalanuvchi 
sohalarga 
qulay 
joylashganligi 
va 
ko'rsatilgan 
xizmatlaming narxi arzon hamda sifat ko'rsatkichlari yuqori bo'lishligi;
- ishlab chiqarish infratuzilmasi obyektlarining xizmat ko'rsatish 
faoliyatini kengaytirish uning moliyaviy mablag'lar bilan ta’minlash 
darajasi to'g'ri tashkil etilmaganligi;
34 Karimov I.A. O'zbekiston Resnublikasi Konstitutsiyasi qabul qilinganining 18 yilligiga bag‘ishlangan tantanali 
marosimdagi ma'ruzasidan. Soliq va bojxona xabarlari. 2010-yil 9-dekabr. № 49 (853) 5-b.

---

- agrar islohotlami yanada chuqurlashtirish va buning natijasida 
samarali qishloq xo'jalik infratuzilmasini vujuudga keltirishning zarurligi.
Qishloq xo'jaligida faoliyat yuritayotgan kichik biznes va xususiy 
tadbirkorlik subyektlaridagi mavjud kamchiliklar:
- kichik biznes va xususiy tadbirkorlik tuzilmalarida marketing 
faoliyatining past darajada tashkil etilishi va buning natijasida mahsulot 
ishlab chiqarish hamda uni sotish borasida raqobatning yo'qligi;
- kichik biznes va xususiy tadbirkorlik subyektlarining bank va 
boshqa kredit tashkilotlarining turli moliyaviy xizmatlaridan (lizing, 
faktoring va forfeyting xizmatlari) foydalanish 
imkoniyatlarining 
cheklanganligi;
- bank-kredit va moliya tashkilotlarining bugungi kunda ham kichik 
tadbirkorlik subyektlariga bo'lgan ishonchining yetarli emasligi va bu 
holatlarni bartaraf etish bo'yicha ishlar olib borish va boshqa muammolar 
mavjud.
Yuqoridagi fikrlarga asoslangan holda, kichik biznes va xususiy 
tadbirkorlikning rivojlanishiga kredit jalb qilish amaliyotini o'rganib, 
chuqur tahlil qilgan holda quyidagi takliflarni keltiramiz:
- soliqqa tortishda tabaqalashgan taqsimotni joriy etish. Ya’ni qishloq 
joylarda shaharga nisbatan pastroq foizda soliq stavka qo'llash;
- ko'p hollarda kichik biznes subyektlari, raqobat bozorida yirik 
biznes vakillariga yyengilib qoladilar. Shuning uchun kichik biznes 
subyektlari o'z haq-huquqlarini paymol bo'lishiga yo'l qo'ymasliklari 
uchun, o'zlarining huquqiy savodxonliklarini oshirishlari lozim, deb 
o 'у lay man;
- kichik biznes va xususiy tadbirkorlik subyektlarining ishlab 
chiqarish va eksport salohiyati, marketing va mahsulotlami sotishga 
bag'ishlangan o'quv mashg'ulotlari, seminarlar va ko'rgazmalami tashkil 
etishni yo'lga qo'yish lozim.
- ishlab 
chiqarishni 
tuzilmaviy-texnologik 
qayta 
qurishni 
jadallashtirish maqsadida markazlashgan kredit resurslaming bir qismini 
tez qoplaydigan investitsion loyihalarni moliyalashtirishga qaratish, shu 
jumladan kichik biznes obyektlariga yo'naltirish;
Xulosa qilib aytganda, aholini ish bilan ta’minlash muammosini hal 
etish qishloqda sanoat va xizmat ko'rsatish sohalarini rivojlantirish 
tadbirlarini amalga oshirish bilan bevosita bog'liq. Bugun sanoatni, xizmat 
ko'rsatish sohalarini qishloqqa olib kelish, xususan, mahsulotlami qayta 
ishlaydigan kichik korxonalarni qishloq zaminiga joylashtirishni mahalliy 
hokimiyatlar, tadbirkor ishbilarmonlar, turli xil mulk egalari oldiga asosiy

---

vazifa qilib qo'yilgani tasodifiy emas. Bugungacha xizmat ko'rsatish 
tarmoqlari asosan shahar va tumanlar markazlarida ko'proq joylashgan 
bo'lsa, endi ulami posyolkalarda, qishloqlarda, hattoki eng olis ovullarda 
ham tashkil etish ehtiyoji zarurati tobora ortmoqda. Zero, xizmat ko'rsatish 
tarmoqlari darajasi mamlakatning taraqqiy etayotganligini, jamiyatni 
rivojlanayotganligini ko'rsatuvchi muhim mezondir.