K ic h ik bizn es V a X u su siy t a d b ir k o r L ik

Kichik biznes va xysysiy
tadbirkorlikni moliyaviy qo'llab-
quwatlash mexanizmi
Budjet
mexanizmi
Respublika
budjetidan
moliyalash
Hududiy dasturlar
orqali moliyalash
Mahalliy
budjetdan
m r t l i v a l a c h
Davlat tasarrufidan
chiqarish va
xususiylashtirish
-maxsus soliq tartibi;
-soliq imtiyozlari;
-soliqdan ozod qilish;
-soliq hisobini
yuritishninr
soddalashtirilran
tartibi;
-alohida soliq va
yig'imlar bo'yicha
soliq deklaratsyalari
shakllari
_L
Soliq
Kredit
O'zini-o'zi mablag' bilan
mexanizmi
mexanizmi
ta’minlash
-imtiyozli kreditlash;
-kichik biznesni
qo' llab-qywatlash
bo'yicha davlat va
jamoat jamg' armalari;
-davlat kafolatlari va
boshqa kafolatlar;
-bank kreditlari;
-tijorat kreditlari;
-lizing operatsiyalari;
-xalqaro fondlar
_L
-Nizom jam armasi;
-foyda olish va uni quyidagilami 
moliyalashga y naltirish 
-joriy xarajatlar;
-ishlab chiqarishni Kengaytirish va 
taicomillashtirish xarajatlari;
-maxsulotni yangilashga y naltirish;
-ish haqini oshirish,
-ijtimoiy ehtiyojlarga xarajat qilish;
-davlat oldidagi majburiyatlarni bajarishga 
sarflash;
-aKsiyalar chiqarish;
-intellectual ти1кка egalix huquqidan 
foydalanishdan daromad olish
1 1 .3.1-rasm . K ic h ik b izn es va x u su siy tad b irk orlik n i m o liy a v iy
q o 'lla b -q u v v a tla sh m ex a n izm i
Manba: Mualliflar ishlanmasi
Bizningcha, soliq mexanizmi 4 ta asosiy elementdan - maxsus soliq 
tartibi; soliq imtiyozlari; soliqdan ma’lum muddatga ozod qilish; soliq 
hisobini yuritishda soddalashtirilgan qoidalar, alohida soliqlar va yig'imlar 
bo'yicha soddalashtirilgan soliq deklaratsiyalari shaklidan iborat. 
O'zbekiston soliq tizimining o'ziga xosligi shundaki, unda maxsus soliq 
tartiblari (shu jumladan, kichik tadbirkorlik uchun ham) mavjud. Ular 
kichik tadbirkorlik subyektlarini soliqqa tortish va soliq to'lashning boshqa 
tashkilotlar va yakka tartibdagi tadbirkorlar uchun mavjud bo'lgan 
amaldagi qoidalaridan farq qiluvchi alohida qoidalardan foydalanish 
imkoniyatini beradi.
Tahlillar shuni ko'rsatmoqdaki, tashkil etilayotgan aksariyat kichik 
biznes subyektlarida dastlabki sarmoya sifatida o'z mablag'lari (ustav 
fondi pul mablag'lari qismi) kam ishtirok etadi. Bu bir tomondan 
respublikamiz hukumati tomonidan kichik biznes subyektlariga kredit 
berish mexanizmi rivojlantirilishi tufayli ularga kredit resurslarining 
dastlabki sarmoya sifatida jalb etilishi samarasi bo'lsa, boshqa tomondan 
ayrim tadbirkorlarda tadbirkorlik qobiliyati bo'lsa-da, dastlabki jamg'arma 
yo'qligini bildiradi.

---

O'zbekiston Respublikasi Prezidenti I.A.Karimovning 2011-yil 21- 
yanvar kuni O'zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2010-yilda 
Respublikani ijtimoiy-iqtisodiy rivojlantirish yakunlari va 2011-yil 
iqtisodiy dasturining eng muhim ustuvor vazifalariga bag'ishlangan 
majlisida ta’kidlaganlaridek: “
2 0 1 0
-yilda tijorat banklarining jami kapitali 
36 foizga ortgan va banklarimiz erishgan 23 foiz miqdoridagi kapitalning 
yetarlilik darajasi dunyoda qabul qilingan xalqaro standartlardan 3 
barobardan ko'pdir. Faqat depozitlar hajmi 1,5 barobardan ziyod 
oshgan”33.
Shu jumladan, “Mikrokreditbank” ochiq aksiyadorlik - tijorat banki 
tomonidan o'tgan mamlakatimizda amalga oshirilayotgan keng qamrovli 
islohotlaming tub mazmunidan kelib chiqib halq farovonligini oshirish 
maqsadida bir qator ijobiy ishlar amalga oshirilmoqda.
“Kichik biznes va xususiy tadbirkorlik yili” deb nom olgan joriy 
yilda “Mikrokreditbank” ochiq aksiyadorlik-tijorat bankining asosiy 
vazifalaridan hisoblangan imtiyozli mikromoliyaviy xizmatlari ko'lamini 
yanada kengaytirish borasida bir qator vazifalar belgilangan. Jumladan,
• kichik biznes, xususiy tadbirkorlik subyektlariga, fermer va dehqon 
xo'jaliklariga o'zlarining ishlab chiqarish faoliyatini mustahkamlash va 
kengaytirishlari uchun mikrokreditlar berish, keng ko'lamdagi bank hamda 
konsalting xizmatlari ko'rsatish;
• sifatli bank xizmatlaridan bahramand bo'lish maqsadida, ayniqsa 
qishloq joylarda, kichik biznes va xususiy tadbirkorlik subyektlariga 
xizmat ko'rsatish uchun ко'shimcha imkoniyatlami ta’minlaydigan 
filiallar va mini-banklar tizimi orqali moliyaviy infratuzilmani yanada 
rivojlantirish;
• mikrokreditlar berish hamda mikrolizing yo'li bilan mikrofirmalar, 
oilaviy biznes va kasanachilik rivojlanishini rag'batlantirish va qo'llab- 
quvvatlash hisobiga tadbirkorlik sohasi kengayishiga ko'maklashish kabi 
vazifalar bank faoliyatining ustuvor yo'nalishlaridandir.
Shuni ham aytib o'tish lozimki, bugungi kunda “Mikrokreditbank” 
ochiq aksiyadorlik-tijorat banki quyidagi mikromoliyaviy xizmatlami 
ko'rsatib kelmoqda:
• yangi tashkil etilgan kichik biznes va xususiy tadbirkorlik 
subyektlariga boshlang'ich sarmoyani shakllantirish uchun yiliga 3 foizdan
33 Prezident Islom Karimovning 2010- yilda mamlakatimizni ijtimoiy-iqtisodiy rivojlantirish yakunlari va 2011-yilga 
moMjallangan eng muhim ustuvor yo'nalishlarga bag'ishlangan O'zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 
majlisidagi ma’ruzasi. //Xalq so'zi, 2011-yil 22-yanvar, №16 (5183)

---

yuqori bo'lmagan foiz stavkasida, eng kam ish haqining 50-200 
barobarigacha miqdorida 18 oygacha bo'lgan muddatga;
• kichik biznes subyektlari faoliyatini kengaytirish va aylanma 
mablag'larini to'ldirishga mikrokreditlarni Markaziy bankning qayta 
moliyalash stavkasining 50 foizidan yuqori bo'lmagan stavka bo'yicha, 
eng kam ish haqining 500 barobarigacha miqdorida 24 oygacha bo'lgan 
muddatga;
• kichik biznes subyektlari uchun yiliga 5 foizdan yuqori bo'lmagan 
foiz stavkasida, eng kam ish haqining 2000 barobarigacha miqdorida 3 
yilgacha bo'lgan muddatga imtiyozli mikrolizing bo'yicha xizmatlar.
Shuni ham ta’kidlash kerakki, bugungi kunda tadbirkorlik 
subyektlariga 
mikrokredit 
ajratish 
jarayonini 
soddalashtirish, 
rasmiylashtirish jarayonini qisqartirish borasida O'zbekiston Respublikasi 
Prezidentining 2006-yil 5-maydagi ““Mikrokreditbank” aksiyadorlik 
tijorat bankini tashkil etish to'g'risida”gi № PF-3750 sonli Farmoni qabul 
qilingan. Bunda qarz oluvchi tomonidan mikrokredit olish uchun taqdim 
etiladigan hujjatlar ro'yxati faqat:
• mikrokredit olishga buyurtmanoma;
• biznes-reja;
• mikrokredit qaytarilishi ta’minlanishini tasdiqlovchi hujjatlar bilan 
cheklanadi.
Xulosa o'rnida shuni aytish mumkinki, 2011-yilda bank-moliya 
tizimi oldida turgan vazifalarning ijrosini ta’minlash, kichik biznes va 
xususiy tadbirkorlikni yanada rivojlantirish, qulay ishchan muhitni 
yaratish, tashkil etilayotgan tadbirkorlik subyektlari hisobiga yangi ishchi 
o'rinlarini yaratishda tijorat banklarining, xususan, “Mikrokreditbank” 
ochiq aksiyadorlik-tijorat bankining imtiyozli mikrosarmoyalari muhim 
ahamiyat kasb etadi. 2011-yilda Markaziy bank qayta moliyalash 
stavkasining 14 foizdan 
1 2
foizga tushirilganligi ushbu vazifalami amalga 
oshirishda 
hukumatimiz 
tomonidan 
yaratilayotgan 
ko'plab 
imkoniyatlardan biridir. Kichik biznes va tadbirkorlikni moliyaviy 
vositalarini shakllantirish bevosita tovar va xizmatlar ishlab chiqarishning 
imkoniyatlar va aholini birlamchi tovar va xizmatlarga bo'lgan ehtiyojini 
qondirishdagi muhim omillari sifatida e’tirof etiladi.