Shuningdek, oilaviy tadbirkorlikning iqtisodiy
vazifalaridan tashqari
ijtim oiy v a zifa la ri
ham mavjud. Xususan:
1) Ijtimoiy keskinlikni yumshatadi va bozor munosabatlarini
demokratlashtiradi.
2) Yirik biznesdagiga nisbatan ish o'rinlarini yaratish qariyb o'n
marta arzon bo'lganligidan kambag'allikka qarshi kurash va ishsizlik
darajasini kamaytirish maqsadida yangi ish o'rinlari manbai hisoblanadi.
3) Oilaviy tadbirkorlikning muhim roli - bu ish beruvchilaming
ko'pgina toifalari tomonidan ijtimoiy ishlab chiqarish jarayonida kam
foydalaniladigan
pensioner, talaba va o'quvchi, nogironlar kabi mehnat
resurslarini mehnat faoliyatiga faol jalb qiladi.
4) Oilaviy tadbirkorlik ijtimoiy-mehnat munosabatlari sohasida
demokratiyani kengaytirishga imkon beradi. Iqtisodiy faoliyatda tadbirkor
yoki yollanma ishchi maqomini tanlashga imkon beradi.
Islohotlaming
muvaffaqiyatli
amalga
oshirilishi
ko'pincha,
fuqarolaming
jamiyatda
amalga
oshirilayotgan
ijtimoiy-iqtisodiy
islohotlaming
yo'nalishlari,
me’yorlari
va
qadriyatlar
haqidagi
tasavvurlariga bog'liq. Ma’lumki, har qanday mamlakat fuqarolarining
mentaliteti tadbirkorlik munosabatlariga ham bevosita ta’sir ko'rsatadi.
Oilaviy tadbirkorlik rivojlanishiga mentalitetning ta’sirini o'rganar
ekanmiz, O'zbekistonda uning quyidagicha namoyon bo'lishiga amin
bo'lamiz:
1. Milliy mentalitet oilaviy korxonaning
tashqi institutsional
muhitiga jiddiy shakllantiruvchi ta’sir ko'rsatadi.
2. Oilaviy biznes korxonalarida mehnat munosabatlari oilaviy
munosabatlarda “rollarning” qanday taqsimlanishi haqidagi an’anaviy
qarashlar asosida quriladi.
Mentalitetning
ta’siri
oilaviy
korxonada
ichki
mehnat
munosabatlarini qurishda ham o'z ta’sirini ko'rsatadi. O'zbekiston
iqtisodiyotida zamonaviy oilaviy tadbirkorlik korxonasini, odatda erkak
kishi (oila boshlig'i) boshqaradi va moliyaviy hisob,
nazorat ayol kishi
tomonidan boshqariladi.
Respublikamizda oilaviy biznesga xos bo'lmagan xususiyatlarga
quyidagilami kiritishimiz mumkin: qarindoshlar o'rtasida iqtisodiy
munosabatlami huquqiy mustahkamlanganligi, lavozim (tadbirkorlik)
majburiyatlari bilan oilaviy majburiyatlar o'rtasidagi “chegara”ning aniq
qo'yilganligi, ayollaming biznesga aralashuv darajasining yuqoriligi.
O'zbekiston Respublikasida oila institutining holati,
bugungi kunda
uning rivojlanishida hal qilinishi lozim bo'lgan ijtimoiy-iqtisodiy va
axloqiy-ruhiy nuqsonlar borligidan dalolat beradi. Jumladan, O'zbekiston
Respublikasi Davlat statistika qo'mitasining ma’lumotlariga ko'ra, 2010-
yilda respublikamizda 285,4 mingta nikohga qariyb 19,0 mingta ajralishlar
to'g'ri kelgan, ya’ni 6,5 foiz oilalar barbod bo'lgan29. Albatta, bu
ko'rsatkich boshqa mamlakatlardagiga qaraganda ancha kam hisoblanadi
va respublikamizda oila institutining nisbatan
mustahkamligidan darak
beradi. Chunki, Rossiya Federatsiyasida 2003-yilda 1091,8 ming nikohga
798,8 ming ajralish to'g'ri kelgan yoki mazkur mamlakatdagi 73,1 foiz
oilalar barbod bo'lgan30.
Bu esa istiqbolda jamiyatning muhim bo'g'ini bo'lgan oila institutini
rivoj lantirishda mahalla fuqarolar yig'ini, “Oila” respublika ilmiy-amaliy
markazi kabi jamoatchilik tashkilotlari rivojlanishini yanada kuchaytirishni
taqozo etadi.
BMT ma’lumotlariga ko'ra, kichik korxona,
mikrofirma va oilaviy
tadbirkorlik subyektlari dunyoning 50 foiz mehnatga layoqatli aholisi
uchun asosiy ish beruvchi hisoblanadi, masalan AQSHda kichik
korxonalar 60 foiz yangi ish o'rinlarini yaratadi. Respublikamizda ham bu
ko'rsatkich 2010-yil yakunlariga ko'ra qariyb 50 foizdan ortiq ish o'rin
KBXT subyektlari ulushi tomonidan yaratilgan.
Jahon moliyaviy-iqtisodiy
inqirozi sharoitida ham ishsizlik muammosi ko'pgina rivojlangan va
rivojlanayotgan davlatlarda KBXT subyektlari tomonidan echilgan.
BMT va Xalqaro Mehnat Tashkiloti (XMT) kabi xalqaro tashkilotlar
tomonidan kichik, shu jumladan, oilaviy tadbirkorlik kambag'allikka
qarshi kurashning strategik yo'nalishlaridan biri sifatida qaraladi. 2003-
yilda bo'lib o'tgan XMT ning 91-sessiyasida Xalqaro mehnat byurosi bosh
direktorining m a’ruzasida “Mehnat qashshoqlikka qarshi kurash vositasi",
tadbirkorlik
kambag'allikni
engishning
muhim
vositasi,
ijtimoiy
keskinlikni yumshatishning asosiy quroli sifatida qaraladi31.
XMT ning 91-sessiyasidagi yuqoridagi nomi tilga olingan ma’ruzada
keltirilgan takliflarni respublikamiz amaliyotiga moslagan holda,
bir qator
ijtimoiy muammolami keskinligini kamaytirishga imkon beruvchi, oilaviy
tadbirkorlikning raqobatbardoshligini qo'llab-quwatlovchi quyidagi taklif
va tavsiyalami berish mumkin:
>
mahalliy ishlab chiqaruvchilar raqobat afzalliklarini oshirish,
davlat va munitsipial mulkdan foydalanish bo'yicha
imtiyozlar berish, ish
Do'stlaringiz bilan baham: 
