K ibraхimov, Т. Kadirshayev, A. Sobirjonov, N. Mo’minjonov, S. Raхimberdiyev

 
2.4. SUYULТIRILGAN GAZLARNI SAQLASH REZERVUARLARI 
Mahsulotlar saqlovchi rezervuarlarning uch hil turi mavjud: yuqori bosimli 
rezervuarlar, kriogen rezervuarlar (suyultirilgan gazlar uchun) va normal bosimli 
rezervuarlar.

---

65 
Yuqori bosimli rezervuarlar
asosan gorizontal yoki tik silindrik hamda sferik 
idishlardir. Sferik rezervuarlar yuza/hajm nisbati eng mukammal bo’lib, bir hil 
kengayish yuklamasini ta’minlaydi (2.6-rasm). Shuning hisobiga devor qalinligi 
silindrik rezervuarlarnikidan ikki barobar yupqa bo’ladi. Kamchiligi – bo’yi baland 
bo’lgani uchun uni yer ostiga o’rnatmaydilar. Katta sferik rezervuarlar gaz bug’i 20 
MPa bosimgacha bo’lgan suyultirilgan gazlarni saqlashda ishlatiladi. 
Suyultirilgan gaz, gazsimon holdagidan ancha kichik hajmni egallagani uchun 
katta miqdordagi gazni saqlash mumkin. Masalan, 1 m
3 
gazsimon butan 20 °S da 2.5 
kg, 1 m
3 
suyultirilgan butan esa -580 kg bo’ladi, ya’ni bir hil hajmda 230 marta ko’p 
yonilg’i saqlash mumkin. 
2.6 - rasm. Suyultirilgan gaz saqlash 
sferik rezervuari. 
Rezervuar 
to’ldirish, 
bo’shatish, toshadigan suyuqlik va 
gaz bug’lari truboprovodlari hamda 
saqlash klapani bilan butlanadi.
Suyultirilgan neft gazlari, ya’ni propan-butan aralashmasini (xalqaro 
belgilanishi LPG) bunday rezervuarlarda to’liq to’ldirmasdan saqlanadi. Chunki 
harorat oshishi bilan bug’lanish ko’payadi va bosim osha boshlaydi. Yuqori bosim 
rezervuarlari suyuqlik sathi va ichki haroratni doimiy o’lchab boradigan hamda 
halokatni oldini olish xabarlagichlari bilan jihozlanadi. Bosimni me’yorga keltirish 
uchun sovitish tizimi ishga tushiriladi. 
Saqlash klapani ichki bosimni nazorat qilib turadi va ortiqcha gaz atmosferaga 
yoki yoqish tizimiga chiqariladi. Ushbu bekorchi sarfni kamaytirish maqsadida 
chiqarilayotgan gazni yana suyultirish ishlari olib borilmoqda. Suyultirilgan propan 
gazining 20 °S dagi me’yoriy bosimi 8.3 MPa.