K arim a q osim ova

(ekin , echki, aeroplan),
un d o sh dan keyin o 'rta keng lablanm agan unli tarzida o'qilad i 
(kel, tez).
Savod o 'rgatishd a oldin so 'z boshida keladigan 
e, 
so 'n g ra undoshdan 
keyin keladigan 
e 
tovush-harfi bilan tanishtiriladi.
0
harfi o'zb ek ch a, u m uinturkiy so'zlarda quyi keng, lablangan 
о 
tovushini ifodalaydi, ruscha-baynalm ilal so 'zlard a u rg'usiz b o 'g 'in d a
a 
tarzida 
(botan ika),
o‘ 
tovushi kabi 
(tonna),
qisqa 
i 
tarzida 
(traktor)
ta ­
laffuz qilinadi. Shuning uchun bu unli qatnashgan ruscha-baynalm ilal 
so 'z la r savod o'rgatish davridan so 'ng o 'q u v jarayoniga kiritiladi.
A tovushi 
bahor, savol
 
kabi so'zlarda о kabi, 
mitomala, munosabat
kabi so'zlarda 
i 
tovushiga yaqin talaffuz qilinadi, lekin 
a 
yoziladi.
U 
tovushi 
qovun, sovim
 
kabi so 'zlarda 
i 
tovushiga yaqin talaffuz 
etilsa ham
u 
yoziladi.
1 tovushi 
bilan, sira
kabi so'zlarda talaffuz etilm asa ham yozuvda 
doim o saqlanadi.
2. O 'zbek tilida 24 ta undosh tovush bor. Yozuvda ular 23 ta h arf 
bilan ifodalanadi: shulardan 3 tasi h arf birikm asi, 21 tasi yakka h arf 
bilan belgilanadi. U la r quyidagilar: b, d, f, g, h, j 
(jurnal),
j 
( j o ‘ja ) ,
k,
1, m, n, p, q, r, s, t, v, x, y, z, g ', sh, ch, ng. U ndoshJarni o'rgatishda 
ham m uayyan tartibga, talabga asoslaniladi.
Alifbo davrida undosh tovushlar bilan tanishtirishni sonor, y a’ni 
ovozdor tovushlar bilan boshlash m aqsadga m uvofiqdir. C hunki sonor 
tovushlam i b o 'g 'in va so 'z tarkibidan ajratib olish oson. Lekin 
ng 
so n o r undoshi n va g undosh tovushlari va harflari bilan tanishtiril- 
gach, o'rgatiladi. H a rf birikm alarini o'rgatishdagi qiyinchilik hisobga 
olingan holda, ularning alifbe davrining oxirgi bosqichida o'rganilishi 
m aqsadga m uvofiqdir.
J
harfi ikki tovushni ifodalaydi, shuni hisobga olib, unga alohida 
darslar ajratiladi. Birinchi darsda portlovchi 
j 
tovushini o'rg atish , talaf- 
fuzini tushuntirish, analitik-sintetik m ashqlar yordam ida ko 'n ik m alar 
hosil qiliinadi, keyingi darsda esa sirg'aluvchi 
j 
tovushi va uning talaf­
fuzi o'rgatiladi. S o 'n g bu ikki tovushning talaffuzidagi farq taqqoslash 
usuli orqali tushuntiriladi. Berilgan bilim an alitik-sin tetik m ashqlar 
yordam ida m ustahkam lanadi.
Sh 
tovushini ifodalovchi 
sh 
h arf birikmasi ham
s 
va 
h 
harfi bilan, 
ch 
tovushini ifodalovchi 
ch 
harf birikmasi 
h 
harfi bilan tanishtirilgach,

---

o'rgatiladi. O 'quvchilar bu h arf birikm alarini bir yaxlit tovush sifatida 
o'qish va yozishga ko'nikishlari lozim. Bu davrda s ’h (is’hoq) tarzida 
o'qiladigan holatga to'xtalm aydi.
Jarangsiz jufti b o rjaran g li u ndoshlar talaffuzi