К а р и м о в а. А., И с л о м о в ф. Р., А в л о қ у л о в а. З

Ҳисоб амалиётини тартибга солиш даражаси ва шакли.
Ҳ и соб ти зи м и н и тартибга солиш дараж аси ва ш аклига 
кўра барча м ам лакатлар и кки гуруҳга бўлинади:
♦ Бухгалтерия ҳисоби услубияти ва ам алиёти м ах­
сус қонунлар ёрдам ида давлат том онидан тартибга со ­
л и н ади ган давлатлар;
♦ Бухгалтерия ҳисоби услубияти ва ам алиёти ноҳу- 
кум ат п роф ессион ал бухгалтерлар таш килотлари то м о ­
н идан иш лаб чиқиладиган махсус стандартлар асосида 
тартибга соли н адиган давлатлар.
Бухгалтерия хдсоби услубияти ва ам алиётин и тар ­
тибга соли ш характерига мос равиш да ҳисобот тузиш
ва такдим этиш тартиби ҳам ўзгаради. Бухгалтерия ҳисо- 
ботларини тузиш ни м арказлаш ган давлат бош қаруви 
н азорат қи либ турадиган давлатларда ҳисобот тузиш
консерватив характерга эга. Бу кон солидацияланган м о ­
л и я в и й ҳисобот тузиш га ҳам ўз таъси рин и ўтказади.
Сиёсий ва иқгисодий алоқалар. 
Ж аҳон м ам лакатла­
ри ўртасида ҳисоб ам алиёти ва услубияти бўйича таж ­
риба алм аш иш ушбу м ам лакатлар ўртасидаги си ёсий
ва и қти сод ий ал оқал арн и н г қай дараж ада ўрнатилган- 
лиги га боғлиқдир. М ек си ка ва Ф и л и п п и н н и н г А Қ Ш
би лан и қти со д и й ва си ёси й алоқалари яхш и йўлга 
қўйи лганли ги сабабли, бу м ам лакатларда ко н со л и д а­
цияланган м оли яви й ҳисоботни тузиш тартиби ва унинг 
амал қ и л и ш кўлами А Қ Ш даги ам алиётга тўла-тўкис 
мос келади. Бую к Б ри тан и яда тузиладиган к он со л и да­
ц и ял ан ган м оли яви й ҳисоботлар Ҳ ам дўстлик тар к и б и ­
га кирувчи мамлакатлар: А встралия, М алай зи я, Ж А Р 
ва бош қалар билан бир хил.
К о н с о л и д ац и ял ан ган м о л и яв и й ҳи соб отн и тузиш
тран см и л ли й к о м п ан и ял ар ф аол и яти д а одатий ҳолат 
ҳисобланади. Л екин бу ж араёнда инвестор шу н арсани
б и л и ш и л о зи м к и , к о р п о р а ц и я раҳ б ар л ар и к ў п и н ч а 
бўлинм алар ф аоли яти бўйича зарарлар, й ўқоти ш ларн и
б ек и ти ш и м у м ки н . Н атиж ада к о р п о р а ц и я н и н г реал 
ҳолати ҳисоботда акс этмаслиги мумкин.
К он сол и д ац и ялан ган м оли яви й ҳисоботни тузи ш - 
н и н г аф зал ли кл ари билан биргали кда кам чи ли клари
ҳам мавжуд. Агарда ком пани ян и нг фаолияти ф ақат битта 
иш лаб чиқари ш -техн ол оги к л и н и я ёки алоҳида м и н та­
кави й б ўлинм а ф аоли яти билан белгиланса, ҳисоботда

---

ан али ти к ҳи соб-ки тоблар туш иб қолдирилади, к о н с о ­
л и д ац и ялан ган м олиявий ҳисоботлар эса к о м п ан и ян и н г 
бу хатти-ҳаракатини бекитмайди. Й иғм а ҳисоботда ко м ­
п ан и я н и н г зарар кўриб и ш лайдиган шўъба корх он ал а­
ри бўйича иш лаб ч и қари ш ва м оли яви й кўрсаткичлари 
кўрсатилм айди. Ш у сабабдан м оли яви й ҳисоблар ба- 
таф си л ро қ, ан ал и ти к ҳи соб-китоблар и лова қ и л и н ган
ҳолда тузи лиш и керак.