К а р и м о в а. А., И с л о м о в ф. Р., А в л о қ у л о в а. З

Мисол. 
500 сўмлик номинал қийматдаги 10000 дона акци­
яга эга акциядорлик жамияти амалдагидан 2% микдорида ак­
циялар кўринишидаги дивидендлар тўлови ҳақида эълон қклади.
Ушбу даврда акцияларнинг бозор қиймати — 550 сўм.
Дивидендлар эълон қилинган пайтда АЖ хусусий капи­
талининг тузилиши куйидагича бўлган:
♦ номинал қиймати 500 сўмлик 10000 дона акция оддий
акциялар — 5000000 сум;
♦ эм иссион даромад — 400000 сум;
♦ тақсимланмаган фойда — 3000000 сўм;
Жами хусусий капитал — 8400000 сўм.
Kjapop
: дивидендлар тўлаш учун янги акциялар чи- 
қарилди — 2% (10000 дона=200 дона).
Кичик микдорда акциялар чиқарилганлиги учун улар 
бозор баҳосида, яъни 550 сўмдан ҳисобга олиниши 
лозим.
Чиқарилган акцияларнинг бозор қиймати — 550 
сўм. (200=110000 сўм, шу жумладан, 100000 сўм — 
акцияларнинг номинал қиймати, 10000 сўм эса — 
эмиссион даромад).

---

Ушбу муомалаларга қуйидагича бухгалтерия ёзуви 
қилинади:
Ҳ исоблаб ёзи ш пайтида;
Д -т 8710—“Ҳ исобот давридаги тақси м лан м аган ф о й ­
да (қоплан м аган зар а р )” — 110000 сўм;
К -т 6610—“Тўлов учун д и ви дендлар” — 110000 сўм.
А кциялар билан тўлаш пайтида:
Д -т 6610—“Тўлов учун д и ви дендлар” — 110000 сўм;
К -т 8310—“ О ддий ак ц и я л а р ” — 100000 сўм;
К -т 8410—“Э м и сси он д аром ад” — 10000 сўм.
Д ивидендлар ак ц и ял ар билан тўланганидан кей и н
хусусий капитал қуйидаги кўриниш га эга бўлди:
♦ н ом инал қи й м ати 500 сўм лик 10200 д о н а оддий 
акци я — 5100000 сўм;
♦ эм исси он даром ад — 410000 сўм;
♦ тақси м лан м аган ф ой да — 289000 сўм;
Ж ам и хусусий капитал — 8400000 сўм.
А кциялар билан д ивидендлар тўланганида А Ж н и н г
маж буриятлари ёки активларида ўзгариш юз б ер м ай ­
ди, чунки дивидендлар пул маблағлари к ўр и н и ш и д а 
туланадиган ҳолатдаги каби корхона м аблаглари тақ - 
симланмайди. Я ъни дивидендлар акциялар билан тўлан- 
ганида хусусий капитал ҳаж ми ўзгармайди, ф ақ ат ун ин г 
тузилмаси ўзгаради. Бундан таш қари, ак ц и ял ар кўри - 
н иш ида олинган диви дендлар ж и см он и й ш ахсларда со- 
л и қ қ а тортиш дан озод қилинади.
Д ивидендлар, ш унингдек, натура кўр и н и ш и д а ҳам 
берилиш и мумкин.
Мисол.
200 минг сўмлик суммадаги дивидендларни тан­
нархи 160 минг сўмга тенг бўлган тайёр маҳсулот билан 
тўлашга қарор қилинди.
Акциядорларга тайёр маҳсулот дивиденд сифатида бе- 
рилганида ҳам КҚС ҳисобланади. ҚҚС тўловчиси бўлган кор­
хона эса мақсулот сотилиш и бўйича оборотдан ҳам ҚҚС 
ҳисоблаши керак.
Дивидендлар ҳисоблаб ёзилди:
Д -т 
8710
—“ Ҳисобот давридаги тацсимланмаган ф ойда 
(қопланмаган зарар)” — 200 минг сўм;
К-т 6610—“Тўлов учун дивидендлар” — 200 минг сўм.
ҚҚС билан маҳсулот сотилиш и акс эттирилган:
Д -т 6610—“Тўлов учун дивидендлар” — 200 минг сўм;
К-т 9010—“Тайёр ма\сулот сотилишидан олинган даро­
мадлар” — 166,6 минг сўм;

---

К -т 6410—“ Бюджетга тўловлар бўйича қарзлар” — 33,4 
минг сўм.
Тайёр маҳсулот таннархи ҳисобдан чиқарилди:
Д -т 9110—“ Сотилган маҳсулотнинг таннархи” — 160 минг 
сўм;
К-т 2810—“Омбордаги тайёр мақсуло.т” — 160 минг сўм.
Мазкур ҳолатда ҳам 15% лик ставка бўйича дивиденддан 
солик, қисобланади ва акциядорлар бу суммани корхона кас­
сасига тўлайдилар.
Дивидендлардан 15%лик ставка билан ундириладиган со­
л и к тўлов манбаида бўлади:
Д -т 6610—“Тўлов учун дивидендлар” — 30 минг сўм;
К-т 6410—“ Бюджетга тўлоштар бўйича қарзлар” —30 минг 
сўм.
Акциядорларга натура хрлида дивиденд бериш натижаси­
да молиявий натижа аникпанди:
Д -т 9010 —“Тайёр маҳсулот сотилишидан олинган даро­
мадлар” — 166,6 минг сўм;
К -т 9900—“Якуний молиявий натижа” — 166,6 минг сўм;
Д-т 9900—“Якуний молиявий натижа” — 160 минг сўм;
К-т 9110—“Сотилган маҳсулотнинг таннархи” — 160 минг 
сўм.
9900-ҳисобварақдаги сальдо ушбу тадбирдаги ф ойда 
(зарар)ни кўрсатди. Ушбу ҳолатда 9900-ҳисобварақ бўйи- 
ча кредит сальдоси корхона том онидан бу тадбирда 
олинган 6,6 м инг сўм суммадаги ф ой дан и акс этгира- 
ди ва корхона бу суммадан со л и қ тўлаш и ло зи м .
17.7. Грантлар, субсидиялар ҳамда келгуси 
давр харажатлари ва туловлари резервини 
ҳисобга олиш
Грантлар, субсидиялар ва беғараз ёрдам ларни ҳисоб- 
га олиш 1998 йил 3 декабрда Адлия вазирлиги то м о ­
нидан 562-рақам билан тасди клан ган “Д авлат субси­
д иялари ҳисоби ва давлат ёрдам ини и зоҳлаш ” номли 
10-сон БҲ М А билан тартибга солинади.