Jyul Vern, «O‘n besh yoshli kapitan». «Yangi asr avlodi»

Uchinchi bob
FALOKATGA UCHRAGAN KEMA
Dik Sendning hayqirig‘i hammani vahimaga solib 
qo‘ydi. Ishdan bo‘sh bo‘lgan matroslar palubaga 
otilib chiqishdi. Kapitan Gul ham hujrasidan chiqdi. 
Missis Ueldon, Nan va hattoki kemaning shtirbor-
tidagi panjaraga suyanib turgan Benedikt tog‘a ham 
– hamma dengizda ko‘rinayotgan narsaga astoydil 
tikilib qaray boshladilar. Faqat Negorogina kambuz 
joylashgan kichkina hujradan chiqmadi. Tuyqusdan 
uchragan bu kemaga ular orasida faqat Negorogina 
qiziqsinmadi.
Bola ko‘rib qolgan narsa «Piligrim»dan uch milcha 
narida, dengiz to‘lqinlari orasida chayqalib turar edi.
Matroslardan biri:
– Bu nima bo‘ldi ekan? – deb so‘rab qoldi.
– Menimcha, sol bo‘lsa kerak! – dedi boshqasi.
– Ehtimol, ichida odamlar ham bordir?.. Bechoralar 
halokatga uchrashgan bo‘lsa-ya?.. – dedi missis Ueldon.
– Yaqinroq borsak bilamiz, – dedi kapitan Gul. – 
Menimcha, bu narsa sol emas, balki ag‘darilgan kema 
bo‘lsa kerak...
– Yo‘q!.. Bu kattakon dengiz hayvoni! – dedi Benedikt 
tog‘a.
– Sen nima deb o‘ylaysan, Dik? – deb so‘radi yigitcha-
dan missis Ueldon.
– Men ham kapitan Gulning fikriga qo‘shilaman, 
bu yon tomonga qiyshaygan kema bo‘lsa ke rak, missis 
Ueldon. Men hatto kemaning mis kili oftobda yarqirab 
turganini ham ko‘rayotganday bo‘lyapman.
– Ha... ha... endi men ham ko‘ryapman, – de di kapitan 
va rul boshqaruvchiga burilib:
– Shamolga qarshi yur, Bolton, to‘ppa-to‘g‘ri o‘sha 
narsaga qarab haydayver! – deb komanda berdi.
– Xo‘p bo‘ladi, kapitan! – dedi rul boshqaruvchi.

---

21
«O‘n besh yoshli kapitan»
– Men o‘z fikrimda qolaman, –dedi Benedikt tog‘a. – 
Bizning oldimizdagi narsa, hech shakshubhasiz, dengiz 
hayvoni.
– U holda u mis kit ekan-da, – dedi kapitan Gul, – of-
tobda yarqirashini qaranglar-a.
– Kit bo‘lganda ham, Benedikt tog‘a, har holda o‘lik kit 
ekan, – dedi missis Ueldon, – chunki sira qimirlamasdan 
jim yotipti.
– Nima qipti, jiyan, – deb e’tiroz bildirdi biz ning qaysar 
olimimiz, – dengiz ustida uxlab yotgan kitni uchratgan 
kemalar ozmunchami, axir!
– Bu juda to‘g‘ri, – dedi kapitan Gul, – lekin har holda 
bizning oldimizdagi narsa uxlab qolgan kit emas, kema.
– Ko‘ramiz-da, – dedi tog‘a.
O‘rni kelganda shuni aytib o‘tish kerakki, Benedikt 
tog‘a kitlarga hech bir qiziqmas edi, u bu tun shimoliy 
hamda janubiy muz dengizlaridagi kitlardan bironta 
nodir hasharotini afzal ko‘rar edi.
– O‘ngroqqa, Bolton, o‘ngroqqa! – deb qichqir di kapitan 
Gul rul boshqaruvchiga. – Unga bir kabeltovdan yaqinroq 
borma. Bizlar-ku unga hech bir zarar yetkazmaymiz-a, 
ammo u «Piligrim»ni mayib qilsa, ish chatoq bo‘ladi. 
O‘ngroqqa yuraver!
Shundan keyin «Piligrim» biroz o‘ngdan yura boshladi.
«Piligrim» falokatga uchragan kemadan bir milcha 
berida edi. Matroslar yonboshlab qolgan kemaga hadeb 
tikilishgani tikilishgan edi. Ehtimol, uning omborlarida 
qimmatli narsalar bordir? Ehtimol, ularni «Piligrim»ga 
ortib olish mumkin bo‘lar? Ma’lumki, g‘arq bo‘layotgan 
kemadagi yukni qutqazib olganlik uchun o‘sha yukning 
uchdan bir qismi baravarida mukofot beriladi. Basharti, 
ombordagi narsalar suv tagida qolib buzilmagan bo‘lsa, 
«Piligrim»dagilar butun bir mavsumlik daromadni bir 
kunda qoplab olishlari mumkin.
Chorak soatdan keyin «Piligrim» dengiz ustida qalqib 
turgan narsadan yarim mil berida edi.

---

22
Jyul Vern
Endi hech qanday shak-shubha qolmadi: bu narsa 
yon tomonga qiyshayib qolgan kema ekan. Uning pa-
lubasi qariyb tik turib qolgandi. Takelajdan hech bir asar 
qolmabdi. Remaning tanasida katta bir teshik ko‘rinib 
turibdi. To‘sin hamda ustiga qoqilgan tunukalar o‘sha 
teshik ichiga qayrilib kirib ketibdi.
– Bu kema qandaydir boshqa bir kema bilan urishib 
ketgan ekan! – deb xitob qildi Dik Send.
– To‘g‘ri, hech shubhasiz shunday bo‘lgan, – deb 
tasdiqladi uning fikrini kapitan Gul. – Hammadan ham 
uning o‘sha zahotiyoq cho‘kib ketmaganiga hayronman. 
Buni mo‘jiza desa bo‘ladi!
– Bu bilan urishib ketgan kema undagi hamma 
odamlarni olib ketgan bo‘lsa kerak, – dedi missis Ueldon.
– Ha, shunday bo‘lsa kerak, missis Ueldon, – deb javob 
qaytardi kapitan Gul. – Ammo falokatdan keyin undagi 
odamlar o‘z qayiqlariga tushib jon saqlagan bo‘lishlari 
ham ehtimoldan xoli emas. Afsuski, dengiz hayotida, 
kemalar urishib ketgan vaqtda, aybdor taraf falokatga 
uchragan tarafga yordam berish o‘rniga, bemalol o‘z 
yo‘liga qarab ketavergan hollar ko‘p bo‘lgan.
– Yo‘g‘-ey, kapitan! Bu juda insongarchilik doirasidan 
chiqib ketish bo‘ladi-ku!
– Afsuski, shunday hollar juda ko‘p bo‘ladi, missis Uel-
don. Bu kemada bitta ham qayiq qolmaganiga qaraganda, 
undagi odamlar o‘sha qayiqlarga tushib jo‘nab qolgan 
desa bo‘ladi. Ehti mol, u bechoralarni duch kelgan biron 
kema olib ketgan chiqar. Qayiqda bu yerdan quruqlikka 
yetib olish amrimahol, chunki dengizdagi orollar o‘rta-
sidagi masofa ham, Amerika qit’asi ham juda uzoqda.
– Bu falokatning sirini, qachon bo‘lsa-da, bilib bo‘lar-
mikan? – deb so‘radi missis Ueldon. – Siz nima deb o‘ylay-
siz, kapitan Gul, u kemada bironta odam qolganmikan?
– Bo‘lmasa kerak deyman, missis Ueldon, – deb javob 
qaytardi kapitan. – Agar odam bo‘lsa edi, allaqachon biz-
ni ko‘rib biron ishora qilardi. Har holda, biz hozir buni 

---