Jurnaldan ko‘chirib bosilgan maqolalar «Til va ada biyot ta’limi»dan olindi, deb izohlanishi shart

 
foydalana olishini
 
taqozo etadi. 
Ona tili va adabiyot fani bo‘yicha o‘quv-ijodiy 
topshiriqlar, ko‘rgazmali va tarqatmali vositalarni 
yaratishga qo‘yiladigan talablar haqida gapirganda 
quyidagi ikkita nazariyani e’tiborga olish lozim: Blum 
taksonomiyasi va Intellekt ko‘pligi nazariyasi. 
Tayanch kompetensiyalar va fanga oid xususiy 
kompetensiyalarni shakllantirishga mo‘ljallangan 
uzluksiz ta’limda ta’lim oluvchilarga belgilangan o‘quv 
dasturlari asosida bilim berish va o‘quv natijalarini 
baholashda Blum taksonomiyasi mezonlariga 
asoslanish muhim. Blum taksonomiyasi – savol 
va topshiriqlar tizimi, bilish faoliyati darajalariga 
asoslangan o‘quv maqsadlari taksonomiyasi.
2
Metodik
tavsiya

---

veb-sayt: www.tilvaadabiyot.uz
19
Metodik tavsiya
Ushbu taksonomiya bo‘yicha o‘quvchida bilish 
faoliyatining 6 darajasi farqlanib, ular, o‘z navbatida, 
yana ikki toifaga ajratiladi: fi krlashning quyi va yuqori 
darajasi. O‘quv natijalarini baholashning 5 ballik tizimi 
ham ushbu taksonomiyaga tayanib belgilanadi. Ta’lim 
olish jarayonidagi kompetentlilik, raqobatbardoshlik 
ikkinchi toifa – fi krlashning yuqori darajasidagi 
topshiriqlar ustida ishlay olishni taqozo etadi.
Pedagogika, psixologiya sohasida o‘rganilayotgan 
Intellekt ko‘pligi nazariyasiga mutaxassislar “Aqlli 
bo‘lishning sakkiz xil yo‘li” deb baho berishdi: 
Bu o‘quvchida mavjud intellektlarni ilg‘ash, uni rivoj-
lantirish bilan birga sinf jamoasida mavjud intellektlar-
Turli intellekt sohiblari uchun topshiriqlar
Matematik
tajriba o‘tkaz; mantiqiy muammo 
yechimini top; faktlarni tahlil qil; hisobla;
kompyuter dasturi, grafi gini yarat
Vizual
fotoalbom yarat; grafi k yarat;
videoyozuv, slayd tayyorla; rasm chiz;
vizual obrazlarni qo‘llab hikoya yarat;
xarita chiz; devoriy gazeta yarat
Tabiatshunos
sayohat rejasini tuz; ekologik mavzudagi 
plakat yarat; sayohat anjomlari to‘plamini 
tayyorla; kuzat va faktlar yig‘; o‘quv 
tadqiqot o‘yinini yarat
Verbal
audioyozuv yarat; xat, esse, insho yoz;
og‘zaki taqdimot tayyorla; intervyu ol;
shior yarat; radiostansiya tayyorla
Ichki shaxsiy
bo‘lib o‘tgan voqealar bo‘yicha kundalik 
tuz; maqsad qo‘y; o‘z ishingni bahola;
mustaqil ishla; tarjimayi hol yoz;
vaziyatga munosabat bildir
Shaxslararo
xabarnoma, intervyu tashkillashtirish;
bayram rejasini tuz; guruh ishini 
tashkillashtir; ta’lim olishga ko‘maklash
Musiqiy
musiqiy to‘plam tayyorla; asarga musiqa 
tanla; kuy yarat;
axborot taqdimoti uchun musiqa tanla;
musiqiy o‘yin tayyorla
Motor
sahna ssenariysini yoz; rolli o‘yin yarat;
stol o‘yini tuz; pantomima tayyorla;
boshqotirma yig‘; model yarat
ni bir-biriga yuqtirish, ularni ko‘p qirrali, ko‘p faoliyat-
li iqtidor sohiblariga aylantirishni ham nazarda tutadi. 
Ushbu nazariyaga ko‘ra o‘quvchilarga ularning tabiiy 
imkoniyatidan kelib chiqib yondashish kerak. An’anaviy 
ta’limda diqqat-e’tibor o‘quvchi bilmaydigan, qila olmay-
digan faoliyatga qaratilgan bo‘lsa, innovatsion ta’limda, 
asosan, u o‘quvchi biladigan, qila oladigan ishga qa-
ratiladi, intellektning har xil turlari baholanadi. O‘quvchi 
intellektlari, tabiiy imkoniyatlariga tayanish, ularning 
qiziqishi, hayotiy motividan kelib chiqib yondashish fan 
bo‘yicha kompetensiyalarning mukammal rivojlanishi-
da muhim ahamiyatga ega.
Quyida ona tili fanidan Blum taksonomiyasi asosida