Jurnal 1918-yil dekabr oyidan chiqa boshlagan

Ключевые слова. 
Студент, духовно-нравственное воспитание, форма, метод, ин
-
струмент, компетенция, электронное учебное пособие, методология, специалист.
This article discusses the forms and methods of spiritual and moral education of students 
of pedagogical higher education institutions, the methods and tools used in teaching the 
subject “Methods of educational work”, the developed e-textbook, the content of spiritual and 
moral qualities developed in students on the basis of competence.
Key words
. Student, spiritual and moral education, form, method, tool, competence, 
e-learning manual, methodology, specialist.
Dilafruz 
FARSAXONOVA,
Jizzax davlat pedagogika instituti katta o‘qituvchisi, 
pedagogika fanlari bo‘yicha falsafa doktori 
PEDAGOGIKA OLIY TA’LIM 
MUASSASALARI TALABALARINI MA’NAVIY-AXLOQIY 
TARBIYALASH MAZMUNI
T
alabalarda ma’naviy-axloqiy fazilatlar rivojlantirilishi hamda yetuk mu
-
taxassis bo‘lib ona Vatanga xizmat qilishi uchun ular oldiga bir qancha 
talablar qo‘yiladi: o‘z-o‘ziga talabchan bo‘lish; o‘z-o‘zini nazorat qilish; o‘z
-
galarni hurmat qilish; doimo kamtarlik yo‘lini tutish; o‘ziga ishonchi yuqori bo‘lishi; 
iboli-hayoli bo‘lish; halol va adolatparvar bo‘lish; samimiy va beg‘araz bo‘lish; o‘zga
-
lar mehnatini qadrlay bilish; kasbiy va ma’naviy bilimlarni egallab borish; o‘z man
-
faatlarini Vatan manfaatlari bilan uyg‘un holda ko‘rish; kamolotga erishishga intilish; 
barcha axloq qoidalariga bo‘ysunish; malakali mutaxassis bo‘lishga astoydil intilish. 
Pedagogika oliy ta’lim muassasalarining “Boshlang‘ich ta’lim va sport-tarbiyaviy 
ish” yo‘nalishida o‘tiladigan “Tarbiyaviy ishlar metodikasi” fanining mazmuni hamda 
olib boriladigan ta’lim-tarbiya texnologiyalari asosida talabalarda yuqoridagi ijtimoiy 

---

17
kompetensiyalar rivojlantirilishiga alohida e’tibor qaratilgan. Har bir mavzu doirasida 
kompetensiyaviy yondashuv asosida talabaning kasbiy tayyorgarligi hamda ma’na
-
viy-axloqiy sifatlari takomillashtirilib boriladi. 
Tarbiyaviy ishlar metodikasi fanini o‘qitishda talabalar quyidagilar bilan tanishtiriladi: 
1) fanning maqsad va vazifalari; 
2) milliy tarbiyaning mazmun-mohiyati;
3) tarbiya usullari va shakllari; 
4) tarbiya jarayonini tashkil etish shakllari;
5) sinf rahbarining maktab jamoat tashkilotlari bilan olib boradigan ishlari; 
6) maktabdagi tarbiyaviy ishlar tizimida sinf rahbarining faoliyati;
7) sinf rahbarining tarbiyaviy faoliyati samaradorligini oshirish usullari; 
8) sinf tarbiyaviy soatlari mazmuni; 
9) sinf jamoasini tashkil etish va tarbiyalash, o‘quvchilar jamoasini shakllantirish 
usullari; 
10) tarbiyaviy jarayon va tarbiyaviy ishlarni tashkil etish va h.k. 
Mazkur mavzularni o‘zlashtirish mobaynida talabalarda ma’naviy-axloqiy sifatlar 
ham rivojlantirilib, ularni kelgusi pedagogik faoliyatida tarbiyaviy ishlar tizimini samarali 
tashkil etishga tayyorlab boriladi. Yosh avlodni ma’naviy yetuk qilib tarbiyalash uch- 
un bo‘lajak o‘qituvchilarni zamonaviy fan-texnika yutuqlarini keng qo‘llashga, axbo
-
rot-kommunikatsion texnologiyalardan hamda tarbiyaning natijasini usul va vositala
-
ridan foydalanishga, suhbat, uchrashuv va bahs-munozaralar uyushtirishga, tanlovlar 
va tarbiyaviy tadbirlar tashkil etishga o‘rgatish ijobiy samarasini beradi.
Ta’lim-tarbiya jarayonida uzviylik va uzluksizlikni ta’minlash orqali yoshlarda 
ma’naviy-axloqiy sifatlar rivojlanishi kafolatlanadi. Pedagogika oliy ta’lim muassasa
-
lari o‘quv rejasining umumkasbiy fanlar blokidagi umumiy pedagogika fanida ta’lim 
qoidalaridan eng asosiysi – ta’limning tarbiyalovchilik qoidasidir. Chunki, kelajakda 
yosh avlodni har jihatdan yetuk qilib tarbiyalashda ularda xulq-odob me’yorlariga mos 
keluvchi ijobiy fazilatlarni yuksaltirish muhim sanaladi. Bu o‘rinda, avvalo, talabalarni 
ma’naviy-axloqiy tarbiyalash metodikasini hisobga olgan holda ish yuritish maqsadga 
muvofiq.
Jamiyat taraqqiyoti, Vatan ravnaqi, yurt tinchligi, xalq farovonligi uchun xizmat qi
-
ladigan vijdoni pok, iymoni butun, sofdil, vatanparvar, xalqsevar, mard, har tomonlama 
sog‘lom, intellektual salohiyatli, bir so‘z bilan aytganda, ma’naviy-kasbiy yetuk, kasbiy 
kompetentlikka ega mutaxassislarni tayyorlash davr talabidir. Bu ishni amalga oshirish 
barcha pedagoglarning Vatan oldidagi muqaddas burchi hisoblanadi. 
Talabalarni ma’naviy-axloqiy tarbiyalashda pedagogikaning umumiy metod va 
vositalaridan foydalaniladi. Jumladan, shaxsga yo‘naltirilgan ta’lim-tarbiya talabaga 
o‘quv materialining mazmunini, vazifa yoki topshiriqlarni, fa oliyat usullari hamda us
-
lublarini tanlash imtiyozini beradi. Tanlash imkoniyati talabani qaror qabul qilish, mus
-
taqil izlanish va javobgarlikni his qilishga undaydi. Shu bois o‘quv faoliyatining muqobil 
modellarini ishlab chiqish va ularni talabaga taklif etish maqsadga muvofiq. “Axloqiy 
tarbiya usul va metodlarining asosiy vazifasi – ta’lim oluvchilarda ijtimoiy xulq-atvor va 
munosabatlar tajribasini hosil qilishdan iborat. Ushbu usul va metodlar sirasiga ijtimoiy 
xulq-atvor shakllarini o‘rgatish, mashqlantirish, o‘quvchilarning turli-tuman faoliyatlarini 
tashkil etish, ularning faoliyatiga rahbarlik qilish kabilar kiradi”.
Pedagogika oliy ta’lim muassasalari talabalarini ma’naviy-axloqiy tarbiyalash 
shakllari quyidagicha tasniflanadi:

---

18