Jurnal 1918-yil dekabr oyidan chiqa boshlagan

“XALQ TA’LIMI” ilmiy-metodik jurnali.
2016. № 3.
www.xtjurnali.zn.uz
qarab joylashtiradi, esida qolgan belgilarga qarab o‘z harakatlarini amalga oshiradi. 
Buyumlarni ko‘rish, ushlash orqali yoki ularning tovishiga qarab shakllarini ko‘zi bilan 
ko‘rib, harakatlarini mo‘ljallashi muhim ahamiyatga ega. Bu esa o‘z navbatida bolalar
-
dan mustaqil fikrlash, o‘z faoliyatiga sinchkovlik bilan munosabatda bo‘lish, kuzatuv-
chanlikni talab qiladi. Buning natijasida bolada axloqiy fazilatlar tarkib topadi. 
Tevarak-atrofda bo‘layotgan hodisalar, masalan, narsa-buyumlarning nomlari, 
shakllari, katta-kichikligi, tuzilishi, ranglarni ajrata olishi bilan bolalarda bilish faoliyati 
shakllanadi. Bola narsa-buyumlar, tabiat hodisalari, hayvonot va o‘simliklar olami bilan 
tanishish jarayonida ularning nomlarini bilib oladi. Bular bolaning nutqi rivojlanishida 
alohida ahamiyatga ega. Bolalar narsalarning nomlari, hajmlari, ranglari, shakllari va 
fazoviy holatlarini ko‘rib, idrok etadilar.
Taniqli mutaxassis Ye.i.Tixeyeva bolani to‘laqonli hissiy rivojlantirishni ta’minlash
-
ga yo‘naltirilgan pedagogik jarayonni amalga oshirishni maktabgacha ta’limning asosiy 
vazifalaridan biri deb hisoblagan. U maktab yoshidagi bolalar ongini rivojlantirishning 
asosi hissiyot orqali tarbiyalashligini alohida ta’kidlagan.
Hissiy rivojlanish shaxs umumiy aqliy rivojlanishining poydevorini tashkil qiladi. 
Zero, idrok bolalarning maktabgacha ta’lim muassasalarida muvaffaqiyatli to‘laqonli 
rivojlanishlari va maktabga tayyor bo‘lishlarida muhim ahamiyatga ega. 
rasmda tasvirlanayotgan buyum asliga o‘xshash bo‘lishi uchun bola uning shakl 
va rang xususiyatlarini yetarli darajada aniq tasavvur qila olishi kerak. konstruksiyalash-
da bola buyumlarning shakli, uning qurilishini yaxshi bilishi talab qilinadi. Bola fazoviy 
qismlarning o‘zaro munosabatlarini aniqlab, namunadagi buyumning xususiyatlarini 
asl xususiyatlar bilan qiyoslay olishi lozim. Agar bolalarda narsalarning tashqi xususi
-
yatlari haqida tasavvur hosil qilinmasa, ular jonli va jonsiz tabiatdagi mavsumiy o‘zga
-
rishlarni idrok eta olmaydilar. Bolalarda sanash, hisoblash ko‘nikmalarini hosil qilish, 
geometrik shakllar va ularning turlari bilan tanishtirish, jismlarning hajmini ularni o‘zaro 
qiyoslash asosida aniqlashga o‘rgatish talab qilinadi. Harflar va tovushlar bilan tanish
-
tirishda esa ularning fonematik eshitish qobiliyati, nutq tovushlarini aniq idrok etish va 
farqlash, harflarning yozuvdagi shakllarini ko‘rsatish alohida ahamiyatga ega.