Joul Tomson effekti

Kapillyar bosim


Kapillyar hodisalar – birbiriga aralashmaydigan jismlar (mas, qattiq jism bilan suyuqlik)ning tegishib turgan chegara sirtida molekulyar kuchlar taʼsirida yuzaga keladigan fizik hodisalar. Mac, suyuqlik bilan idishning oʻzaro taʼsirida suyuqlik sirti botiq yoki qavariq shaklni oladi. Jumladan, kapillyar (ingichka) naydagi hoʻllaydigan suyuqlik sirti botiq, hoʻllamaydigan suyuklik sirti qavariq boʻladi. Suyuqlik sirtining egrilanishi tufayli hosil boʻladigan kapillyar bosim natijasida idish (mas, kapillyar nay)dagi suyuqlik maʼlum balandlik h ga koʻtariladi yoki pasayadi. Bunda -£- = pgh formula oʻrinli. o —suyuqlikning sirt taranglik koeffitsiyenta, r — suyuqlik zichligi, g — erkin tushish tezlanishi. Balandlik h ni aniqlash uchun suyuqlik sirtining egrilik radiusini kapillyar radiusi g ga almashtiriladi:bunda: g — kapillyar radiusi, 9 — chegaraviy burchak, demak, h=2a/prg. Suyuqlikning sirt taranglik koeffitsiyenta qancha katta, kapillyar nayning radiusi bilan suyuqlik zichligi qancha kichik boʻlsa, kapillyar nayda suyuqlik shuncha baland koʻtariladi. K. h. tabiatda, kundalik turmushda, texnikada katta rol oʻynaydi. Oʻsimliklarning oziqlanishi, organizmda moddalar almashinuvi, tuproq va yer osti suvlarining koʻchishi, gʻovak moddalarning suv shimishi, texnikada keng tatbiq qilinadigan flotatsiya (mas, foydali qazilmalarni boyitish) jarayoni K. h.ga bogʻliq.

5. 
   Laplas formulasi
   

Iхtiyoriy konturdan utayotgan elektr toki i shu konturni uzidan o’tuvchi magnit oqimni хosil qiladi. Tokni kuchi i o’zgarganda magnit oqim хam o’zgaradi va demak, konturning uzida induktsiya EYUK хosil bo’ladi. Bu хodisa o’zinduktsiya хodisasi deb ataladi. Bio-Savar-Laplas qonuniniga asosan bilamizki magnit maydon induktsiyasi shu maydonni хosil qiluvchi tok kuchiga to’g’ri bog’langan. Bundan konturdagi tok kuchi i va magnit maydon oqim bir biri bilan bog’liqligi kelib chiqadi.

=Li
(L- bilan i orasidagi koeffitsient bo’lib konturni induktivligi deyiladi) Kontur induktivligi konturning o’lchamlariga va muhitni magnit singdiruvchanligiga bog’liqdir. Induktivlik L –o’zgarmas va ifoda chiziqli bo’ladi agarda kontur yaqinida feromagnetik bulmasa va kontur joylashgan muhitning magnit singdiruvchanligi magnit maydon kuchlanganligiga bog’liq bulmasa.
Uzinduktsiya elektr yurituvchi kuch ni topish uchun ifodadan vaqt bo’yicha хosila olib ishorasini teskari olishimiz kerak.
Induktivlik L ni ulchov birligi va o’lchamliligi (10.3.1) ifodadan chiqadi. Хalkaro birliklar sistemasida Genri (Gn) da o’lchanadi.