Jo‘raev, Narzulla. Jadal taraqqiyot davri (So‘zboshi o‘rnida) «2017-2021 yillarda O‘zbekiston Respublikasini rivoj- lantirishning beshta ustuvor yo‘nalishi bo‘yicha Harakatlar strategiyasi»

«Shaharlar otini mahallot etib, Bo‘ldi chu yuz shahr Hiri ot etib».
«Vaqfiya» asarida Navoiy o‘zi yashaydigan mahallasida amalga oshirgan xayrli ishlari, jumladan, madrasa, maktab qurdirgani, bog‘lar barpo etgani kabi ma’lumotlarni kel- tiradi. Shu bilan ulug‘ bobomiz mahalla kichik vatan, mahalla uchun har bir yashovchi aloxida majburiyatga, burchga ega ekanligi xususidagi fikrlarni bayon etadi.
Husayn Voiz Koshifiy «Futuvvatnomai Sultoniya» asarida mahalla-ko‘yda yurish odobi, qo‘shnilar bilan muomala madani- yati, munosabatlar va o‘zaro aloqalarning axlokiy me’yorlari to‘g‘risida qator ma’lumotlar beradi.
Urta asrlarda mahalla oqsoqollari va uning yordamchilari saylangan. Oqsoqol mahallaning shahar hokimiyatining rasmiy vakili hisoblanib, u hokimiyat tomonidan mazkur lavozimga tasdiqlangan. Saylov o‘tganidan so‘ng tayinlangan oqsoqolga yozma-hujjag - yorliq berilishi bilan tasdiqdangan. Oqsoqol kishilarga uparning otadan meros qolgan uy-joylarini shariat qoidalari asosida taqsimlab berish ishlarini xdm bajargan, o‘z hududidagi hovli-joylarning oldi-sotdi ishlariga bevosi- ta aralashgan.
Oqsoqol guzar aholisi o‘rtasida kelib chiqddigan nizolar- ni hal etib, ishning qozigacha bormasligiga harakat qilgan. Agar biror kishiga nisbatan hokimiyat tomonidan ayb e’lon qilingan bo‘lsa, oqsoqol uni iloji boricha kafillikka olishi kerak edi. U maxdlla hududining tozaligini kuzatgan. Oqsoqol va uning yordamchilari roli, ayniqsa, marosim va ma’rakalarda yaqqol sezilgan. Ularni tashkil etish bilan bog‘liq masalalarda bosh maslahatchi bo‘lib, jamoaning barcha ishlarini boshqargan. Mahalla oqsokolining fikri jamoatchilik yig‘ilishida qaror qiluvchi ahamiyatga ega bo‘lgan. Mahalla aholisining ijtimoiy tarkibi bir xil bo‘lmagan. Ammo ular umumiy ishlarda ishti- rok etib, shaxsiy aloqalar orqali mahalla jamoasiga birlash- gan. Ular aqidalar va ijtimoiy kelib chiqishidan qat’i nazar mahallada bir xil maqomga ega bo‘lishgan. Inson huquqlari yetarli darajada kafolatlangan'.
Ma’lumki, bu paytda hozirgi zamon qonunchilik tizi- mi mavjud bo‘lmagan. Biroq, o‘z davriga mos tarzda qabul qilingan qaror yoki farmon qonun maqomiga ega bo‘lgan. Ana shu tarzda jamoada, jamiyatda qonun ustuvorligi- ga erishilgan. Bu esa, hozirgi fan tili bilan aytganda, huquqiy demokratik davlatning va erkin fuqarolik ja- miyatining o‘ziga xos elementlaridan biridir. Ayni payt- da, mahalla deb atalgan o‘zini o‘zi boshqarish organining o‘ziga xos ko‘rinishidir.