Jizzax politexnika instituti huzuridagi sharof rashidov politexnika texnikumi

Braulez. Braulez, ya'ni bitlash asalari va ona arining invazion kasalligi bo'lib braula hasharoti tomonidan qo'zg'aladi.
Kasallik qo'zg'atuvchisi-braula yoki asalari biti kichkina qanotsiz qizil-qo'ng'ir rangli hasharot, uning uzunligi 1,3 mm, eni 1 mm, tanasi qora tuk bilan qoplangan. Braulaning uch juft oyog'i bor bo'lib, ular ichiga qarab kengayadi va 30 tacha tishli taroqcha bilan tugaydi.
Ona ari va asalarilar iste'mol qiladigan ozuqa bilan oziqlanadi. Buning uchun braula oyoqchalari bilan ona ari yoki asalarilarning og'iz qismlariga ilinib olib, ularning ustki labini to unda bir tomchi oziq paydo bo'lmaguncha qitiqlaydi. Keyin shu oziqni iste'mol qiladi.
Kasallikning tarqalish yo'llari - kasallik braulalardan tarqaladi. Oila ichidagi sog'lom asalarilarga kasal arilardan yuqadi. Qattiq va harakatchan braula bir asalaridan ikkinchisiga tez o'tadi. Oiladan oilaga braulez mum inlar, romlar va ona arilar almashtirilganda va o'g'ri asalarilar uyalarga kirganda o'tadi.
Kasallik belgilari - braulez bilan zararlangan arizorlarda kasallik har yili takrorlanadi. Kasallanish kuchli bo'lganda ona arilarda hayajonlanish, bezovtalanish kuzatilib, ularning ish qobiliyati pasayadi, ya'ni asalarilar yangi mum uyalar qurmaydi, ona ari kam tuxum qo'yadi yoki butunlay tuxum qo'ymaydi. Natijada asalari oilasi rivojlanmaydi.
Kasallik diagnostikasi - asalari va ona ari tanasida braulalar topilgandabraulez kasalligiga diagnoz qo'yiladi. Braulalar bahor va yoz oylarida ko'p uchraydi.
Kurash choralari - braulez borligiga diagnoz qo'yilgandan keyin karantin e'lon qilinadi va kasallikni yo'q qilish tadbirlari ko'riladi.
Asalari va ona arilardagi yetilgan braulalami yo'q qilish uchun kasallangan oilalami tamaki yoki fenotiazin tutini bilan tutatish yoki naftalin qo'llash tavsiya etiladi.
Kasallik qo'zg'atuvchilari - mamlakatimizda senotainiya pashshasi faqat janubda va o'rta mintaqada uchraydi. Bu kumush rangli pashsha bo'lib, uy pashshasiga o'xshaydi, faqat undan rangi ochroq. Senotainiya pashshasi juda ko'p nasi beradi va uy pashshasidek tuxum qo'ymay, tirik qurt qo'yadi. Senotainiya pashshasining urg'ochisi asalari tanasiga lichinkalarini qo'yadi. Ular asalari tanasining tashqi pardasini kemirib ichiga joylashib oladi, u yerda rivojlanishning ma'lum bosqichlarini o'taydi, keyin undan chiqib yerga kirib ketadi. Arizorlarda pashshalar arixonalaming yoki paxsalarning ustida o'tiradi.
Varroa kanasi. Xavfli kasallik bo'lib, asalari oialarining kuchsizlanishi va ko'p miqdorda o'lishi bilan belgilanadi. Kanalar asalari tanasida qishlab, avlodi paydo bo'lganidan so'ng ko'payadi, ayniqsa bahor va kuzda asalari avlodida, yoz oylarida erkak arilar avlodida ko'plab ko'payadi. Halok bo'lgan yosh arilarni o'z inidan chiqarib tashlaydi.
Ikki qanotlilar turkumiga kiruvchi qanotsiz qizil kulrang tusdagi mayda 1,5 mm o'lchamdagi kanalar ona ari va ishchi arilar ko'krak qismining yelkasida mustahkam o'mashib olgan holatda uchraydi.
Kanalar tanasi sertuk bo'lib qora rangda, og'iz apparati so'ruvchi tipda, oyoqlari kalta va yirik sonlar bilan farqlanadi. Oyog'ining pastki qismida 30 tishchadan iborat taroqsimon moslamasi ham mavjud.