Jizzax davlat pedagogioka institut

Sport maktablari — yuqori malakali sportchilarni tayyorlaydigan ixtisoslashgan oʻquv tarbiya muassasasi. Oʻzbekistonda Sport maktablarining 3 asosiy turi mavjud:

• 
  bolalar va oʻsmirlar sport maktablari
  
• 
  bolalar va oʻsmirlar ixtisoslashgan olimpiya maktablari
  
• 
  oliy sport mahorati maktablari.
  

Xalq taʼlimi vazirligi, Oʻzbekiston Respublikasi davlat jismoniy tarbiya va sport vazirligi, kasaba uyushmalari va boshqa tashkilot hamda idoralar qoshida tuzilgan. Toshkentda dastlabki Sport maktablari 1934 y. ochilgan. Uzoq, yillar davomida Toshkent, Samarqand, Andijon, Chirchiq shaharlarida sport internatlari (hozir olimpiya zahiralari kollejlari) faoliyat koʻrsatib keldi va respublika terma jamoalari uchun koʻp minglab iqtidorli sportchilarni tayyorlab berdi. Ular orasida yuzlab xalqaro sport musobaqalarining sovrindorlari bor. Oʻzbekiston Respublikasida 570 dan ortiq har xil turdagi Sport maktablari faoliyat koʻrsatadi (2004).


2. Sport maktablarining turlari va ularning nizomlari xaqida tushunchalar
Yukorida ta’kidlanganidek O’zbekistonda sport tur­lari bo’yicha turli xil maxsus sport maktablari faoliyat ko’rsatib kelmokda va ularning o’z sohalari, ixtisosliklariga qarab Nizomlari mavjud.
Bolalar va o’smirlar sport maktablari haqidagi nizomlar ularning ish faoliyatini tartibga soluvchi va doimiy ravishda muvofiqlashtiruvchi rasmiy hamda huquqiy hujjatdir.¹ Ular Respublika xuukumati, sport tashkilot­lari hamda mutasaddi vazirliklar, tashkilotlarning Qarorlari, yo’l-yo’riqlari asosida to’ldirilib, boyitib boriladi.
Nizomlarda asosan sport maktablarining maqsad va vazifalari, tarkibiy tuzilishi, sportchilarni tanlab olish, sinovdan o’tkazish, murabbiylarning vazifaaari, moddiy-texnik va xo’jalik ishlarini boshqarish kabi sohalar bayon qilingan.
O’zbekistonda sport maktablari, i bilim yurtlarini tuzish hamda ularni boshqarishning qatiy tartib va qoidalari mukammal ishlab chiqilgan.
Sport maktablari faoliyatlarini to’la aks ettiruvchi talab va qoidalar ularning nizomlarida batafsil bayon qilingan.
Nizomlarga ko’ra, bolalar va o’smirlar sport maktab­lari va olimpiya o’rinbosarlari bilim yurtlari, sport qo’mitalari, jamiyatlari va Xalq ta’limi vazirligi tizimida tashkil qilingan. Ular quyidagi turlarga ajratiladi:
1. Davlat sport qo’mitalari, tizimidagi oliy sport mahorati maktablari va olimpiya bilim yurtlari.
2. Xalq ta’limi vazirligi tizimidagi bolalar va o’smir­lar sport maktablari, sport turlari bo’yicha Ixtisoslash­tirilgan maktablari, olimpiya o’rinbosarlari bilim yurtlari.
3. Kasaba uyushmalari jismoniy tarbiya-sport jamiyati va boshqa sport jamiyatlari tarkibidagi sport maktablari.
Sport maktablari va bilim yurtlarini moddiy-texnik ta’minlash hamda boshqarish tartiblari mas’ul idoralar va tashkilotlar tomonidan amalga oshiriladi.
Nizomga ko’ra, sport maktablari, bilim yurtlari faoliyati asosan direktor tomonidan boshqariladi. Unda pedagogik kengash hal qiluvchi organ hisoblanadi.
Pedagogik /murabbiylar/ kengashda tarbiyaviy ishlar, sportchi-o’quvchilarni tanlab olish, o’quv-sport mashrulot-larini tashkil qilish, musobaqalarga tayyorgarliq musobaqa natijalari, murabbiylarning faoliyatlari, ota-onalar bilan aloqadorliq moliyaviy-xo’jalik va boshqa ko’pgina masalalar muhokama qilinadi.
Bolalar va o’smirlar sport maktablari, asosan, ixtisoslashgan /fakat bir tur/ va kompleks /ko’p turlar/ shaklida bo’ladi.
Ma’lumki, Respublikada futbol, kurash, voleybol va boshqa sport turlari bo’yicha juda ko’p sport maktablari, olimpiya o’rinbosarlari bilim yurtlari tashkil qilingan.
1993 yil martda O’zbekiston Vazirlar Mahkamasi Res­publikada ommaviy futbolni rivojlantirish to’g’risida qaror qabul qildi. Bu, o’z navbatida, barcha viloyatlar, tumanlar markazlarida futbol maktab-internatlar tash­kil qilish, ularning faoliyatlarini boshqarish va moddiy-texnik ta’minlashga alohida e’tibor berishni taqozo qiladi.
Uzoq yillar davomida Toshkent, Samarkand, Andijon, Chirchik shaharlarida sport internatlari (hozir ular olimpiya zahiralari kollejlari) faoliyat ko’rsatib keldi va Respublika terma jamoalari uchun ko’p mingli iqtidorli sportchilar tayyorlab berdi. Ularning orasida yuzlab halqaro sport musobaqalarining sovrindorlari bor.
O’zbekiston mustaqilligi sharoitida yangidan futbol, kurash, tennis, karate va boshqa sport turlari bo’yicha maxsus klublar tashkil etilgan, ularda turli yoshdagi bolalar shug’ullanmokda. Bu klublar, asosan, sport maktabi vazifasini bajarmokda.