Jizzax davlat pedagogika instituti «tasdiqlayman»

Talabalarning tarbiyaviy ishlar tizimida baholash mezonlari

№	Qo’yiladigan talab va ehtiyojlar	Tasnifi	Baholash qo’rsatgichi
			“Quyi”	“O’rta”	“Yaxshi”
1	Ma’naviy yetuklik	fazilatlik	*	+	v
		muomalalik	*	+	v
		o’zini baholay olish	*	+	v
		me’yorlik	*	+	v
2	Intellektual salohiyatlik	bilimlilik	*	+	v
		aqllilik	*	+	v
		onglilik	*	+	v
		dunyoqarashlik	*	+	v
3	Kasbiy tayyorgarlik	layoqatlilik	*	+	v
		targ’ibotchilik asoslaridan xabardorlik	*	+	v
		izlanuvchanlik	*	+	v
		ijodiylik	*	+	v
4	Fiziologik ko’nikmalik	jismoniy sog’lomlik	*	+	v
		imkoniyatlilik	*	+	v
		tabiatlik	*	+	v
		hushyorlik	*	+	v

5	Psixologik layoqatlilik	ruhiy sog’lomlik	*	+	v
		tushunuvchanlik	*	+	v
		irodalilik	*	+	v
		xotiralilik	*	+	v
6	Pedagogik mahoratlilik	metodlilik	*	+	v
		texniklik	*	+	v
		tashabbuskorlik	*	+	v
		faollik	*	+	v

Mazkur model talabalarni tarbiyaviy ishlar jarayonidagi sifat ko’rsatgichlarini aniq belgilab olish imkonini beradi. Chunki unda qo’yilgan talablarni har bir shaxs o’zlashtirishi mumkin va ularda quyidagi ma’nolar nazarda tutiladi: “fazilatlilik”- talabaning insoniy sifatlarini (avvalo bolaparvarlikni) o’zlashtirishi, “muomalalilik”- o’zgalarga munosabatda xulq-atvor qoidalariga rioya qilish, “o’zini baholay olish ”- o’z faoliyatiga tanqidiy munosabatda bo’lish, “me’yorlilik”- tarbiya ishida namuna ko’rsatish, “bilimlilik”- pedagogikada tarbiyaviy ish asoslarini bilish, “onglilik”- voqyea va hodisalarni to’g’ri anglash, “aqllilik”- muammolar yechimini to’g’ri topa olishlik, “dunyoqarash”- g’oyaviy e’tiqodli bo’lish, “layoqatlilik”- targ’ibotni amalga oshira olish, “tarbiyaviy ish asoslaridan xabardorlik”- tarbiyaviy ishlar usullarini bilish, “izlanuvchanlik”- targ’ibot ishlariga yangicha yondashish, “ijodiylik”- tarbiyaviy ishlarga doir yangi ishlanmalar yarata olish, “jismoniy sog’lomlik”- tarbiyaviy ishlarga quvvatining yetishi, “ imkoniyatlik”- jismoniy holatlarni tushunish, “tabiatlik”- tarbiyaviy ishlar obyektining ( boshlang’ich sinf o’qituvchilarining) yosh xususiyatlarini bilishi, “hushyorlik”- shaxsni muhofaza qila olish, “ruhiy sog’lomlik”- tarbiyaviy ishlar obyektini ruhiy his qila olish, “tushunuvchanlik”- tarbiyaviy ishlar obyekti saviyasini hisobga ola bilish, “irodalik”- murakkab vaziyatlardan chiqa olish, “xotiralik”- tarbiyaviy ishlar izchilligini ta’minlash, “metodlilik”- tarbiyaviy ishlarda o’z metodiga ega bo’lish, “texniklik”- texnik vositalardan foydalana olish, “tashabbuskorlik”- har qanday sharoitda tarbiyaviy ishlarga tayyor turish va “faollik ”- tarbiyaviy ishlarda samaraga erishisha olish.

Bu o’rinda uni amaliyotda qo’llab ko’rish uchun quyidagi jadvalni to’ldirib, o’z layoqatingizning darajasini aniqlab olishni tavsiya etamiz:

№	Qo’yiladigan talablar	B a h o l a sh b ye l g i s i
		+ ( mavjud )	- ( yo’q )	V(ikkilanish)
1. Ma’naviy yetuklik
1	Fazilatlilik
2	Muomalalik
3	O’zini bahorlay olish
4	Me’yorlik
2. Intellektual salohiyatlilik
5	Bilimlilik
6	Aqllilik
7	Onglilik
8	Dunyoqarashlik
3. Kasbiy tayyorgarlik
9	Layoqatlilik
10	Targ’ibotchilik asoslaridan xabardorlik
11	Izlanuvchanlik
12	Ijodiylik
4. Fiziologik ko’nikmalilik
13	Jismoniy sog’lomlik
14	Imkoniyatlilik
15	Tabiatlik
16	Hushyorlik
5. Psixologik layoqatlilik
17	Ruhiy sog’lomlik
18	Tushunuvchanlik
19	Irodalilik
20	Xotiralilik
6. Pedagogik mahorat
21	Metodlilik
22	Texniklik
23	Tashabbuskorlik
24	Faollik

Agar mazkur modeldan foydalanishda ijobiy jihatlar ko’p miqdorni tashkil etsa, shaxsda tarbiyaviy ishlar bo’yicha layoqat shakllangan deb hisoblanadi.

Zero, oliy pedagogik ta’lim jarayonida talabalarning tarbiyaviy ishlar tizimida mezonlarini shakllantirishda “Pedagogika”, “Tarbiyaviy ishlar metodikasi”, “Xalq pedagogikasi” va “Psixologiya” fanlarining qonuniyatlarini uyg’unlashtirish kerak bo’ladi. Chunki milliy g’oya targ’iboti tabiati va spesifikasi shuni taqozo etadi.

Bunda tarbiyalanganlik darajasi ko’rsatgichlari har biri alohida baholanib, umumiy ball aniqlanadi. Eng yuqori ball 50 ballni tashkil etsa, eng kam ball 1 ballni tashkil etadi. Masalan, boshlang’ich ta’lim yo’nalishi bo’yicha talabalarning tarbiyalanganlik darajasini aniqlash uchun quyidagi ko’rsatgichlarni tavsiya etish mumkin:

1-sifatlar –fazilatlar talabalarda juda kam namoyon bo’ladi – bu qoniqarsiz daraja hisoblanadi;

2-sifatlar – fazilatlar talabalarda yoki o’quvchilarda kam nammoyon bo’ladi. Bu qoniqarli daraja hisoblanadi.

3-sifatlar – fazilatlar talabalarda namoyon bo’ladi, lekin hali to’liq mav’noda ehtiyojga aylangani yo’q, guruh rahbari va jamoaning nazorati talab etiladi. Bu yaxshi daraja hisoblanadi.

4-sifatlar – fazilatlar talabalarda aniq namoyon bo’ladi. Bu namunali daraja hisoblanadi.

Bu borada quyidagi jadvalga e’tibor bering.

T.r	Tarbiyalanganlik ko’rsatgichlari
1.	Savodxonlik, faollik, qiziquvchanlik, ijodkorlik, iqtidorlilik
2.	Mehnatsevalik, fidoiylik, kasbiy tushunchaga egalik
3.	Intizomlilik, tartiblilik, xushmuomalalik, ma’suliyatlilik
4.	Burch, o’zini-o’zi tarbiyalash, nazorat qilish
5.	Jismoniy madaniyat, chaqqonlik, chiniqish, mardlik, ozodalik
6.	Saxiylik, halollik, rostgo’ylik, kamtarlik
7.	Jamoa bilan ishlay olishlik, do’stlik, tashkilotchilik, tashabbuskorlik
8.	Tejamkorlik, ishbilarmonlik, tadbirkorlik,
9.	Vatanparvarlik, insonparvarlik

3. Fazilatlar yoki tarbiyalanganlik ko’rsatgichlari

Bu fazilatlar yoki tarbiyalanganlik ko’rsatgichlari quyidagi jadvalga asosida to’ldiriladi.