Jizzax davlat pedagogika instituti tabiiy fanlar fakulteti

Idish doimiysini aniqlash
Elektr o’tkazuvchanlikni o’lchash ishlari turlicha shakldagi idishlarda olib boriladi. Elektr tokini yomon o’tkazuvchi eritmalar uchun elektrodlar bir-biriga yaqin joylashtiriladi va sirt yuzasi katta bo’ladi; yaxshi o’tkazadigan eritmalar uchun kichik sirt yuzaga ega bo’lgan va bir-biridan ancha uzoqda joylashtiriladigan elektrodlardan foydalaniladi. Elektrodlar platina sim kavsharlangan platina plastinkalardan yasaladi. Simlar shisha trubkaga kavsharlangan, shisha trubkalar esa tashqi o’tkazgichlar bilan kontakda bo’lish uchun simob bilan to’lg`azilgan bo’ladi. Elektrodlar platina qorasi bilan qoplanadi.
Agar elektrodlar orasidagi masofa 1 sm, har bir elektrodning maydoni 1sm² ga teng bo’lsa, ular orasiga joylashgan eritmaning elektr o’tkazuvchanligi solishtirma elektr o’tkazuvchanlikka teng bo’ladi. Elektr o’tkazuvchanlikni amalda o’lchashda kerak bo’ladigan shakldagi idishlarni tayyorlash va tajribani ko’rsatilgandek sharoitlarga rioya qilgan holda o’tkazish qiyin. Shu sababdan ham har bir idishdan foydalanishdan oldin idish doimiysi aniqlanadi.
Agar formulasidagi ning o’rniga o’rniga esa doimiy kattalik S qo’yilsa kelib chiqadi. Shundan idish doimiysini aniqlasak ga ega bo’lamiz.
Amalda idish doimiysi quyidagicha aniqlanadi: elektr o’tkazuvchanlikni o’lchash idishiga elektr o’tkazuvchanligi ma’lum bo’lgan eritma solinadi va uning solishtirma qarshiligi o’lchanadi. Bunday eritma sifatida kaliy xloridning 0,02 n eritmasi olinadi, uning solishtirma elektr o’tkazuvchanligi 25⁰C da 0,0027668 om^-1.sm^-1 ga teng. Shunga muvofiq idish doimiysi
0,002768 R ga teng bo’ladi.
Bu erda R – kaliy xloridning 0,02 n eritmasining qarshiligi. Har bir o’lchashdan oldin idish eritmasi bilan birga 25 0,5⁰C li termostatga ma’lum vaqt davomida qo’yib olinadi.

Ishning tafsiloti.
Kontakt va simlarning butunligiga ishonch hosil qilgan holda asbobni sxemada ko’rsatilgandek qilib yi/iladi. So’ngra sirka kislotaning 1n eritmasini suyultirish yo’li bilan tayyorlangan 1/8n, 1/16n, 1/32n, 1/64n eritmalarining elektr o’tkazuvchanligi o’lchanadi.
Elektr o’tkazuvchanlikni aniqlashdan oldin idish va elektrodlarni dastlab distillangan suv, so’ngra elektr o’tkazuvchanligi aniqlanishi kerak bo’lgan eritmalar bilan yuviladi, shundan keyingina idish tegishli eritma bilan to’ldiriladi.Eritmalarning elektr o’tkazuvchanligini o’lchash vaqtida qarshiliklar magazinidan qarshilikni shunday tanlash kerakki, bunda kontakt tajriba boshida reoxordning o’rtasida joylashadigan bo’lishi kerak.
Amalda ish quyidagicha bajariladi. Qurilma yig`ilgandan so’ng kalit ulanadi va galvanometr strelkasining o/ishiga e’tibor beriladi. So’ngra kontaktni reoxordda siljitish orqali galvonometr strelkasi 0 ga kelishiga erishiladi va reoxord shkalasi orqali elkalar nisbati aniqlanadi. Shundan so’ng kalitni ajratib zanjir tokdan uziladi.
Tekshirilayotgan eritmaning qarshiligi R_x quyidagi formula orqali hisoblab topiladi:
(om)
Bu erda R – qarshiliklar magazinidan olinadigan qarshilik; a – reoxordning AV elkasi uzunligi; b – VS elkasi uzunligi.
Tekshirilayotgan eritmaning solishtirma elektr o’tkazuvchanligi
(om^-1.sm^-1)Bu erda C- idish doimiysi
1/8 n eritmaning solishtirma elektr o’tkazuvchanligi aniqlanganidan so’ng uni idishdan to’kib tashlanadi, idishni distillangan suv bilan chayib tashlanadi va navbatdagi eritma bilan to’l/azilib, uning elektr o’tkazuvchanligi o’lchanadi. Har bir eritmaning elektr o’tkazuvchanligini o’lchashga kirishishdan oldin idishni eritmasi bilan birga 10 minut davomida termostatga joylab eritmaning temperaturasi termostat temperaturasiga tenglashtirilishi kerak.