Жиззах давлат педагогика институти ректори проф


 FERNANDO MAGELLAN VA UNING DUNYO BO’YLAB SAYOHATI ……



Download 492,11 Kb.
Pdf ko'rish
bet4/19
Sana13.07.2021
Hajmi492,11 Kb.
#118262
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   19
Bog'liq
buyuk geografik kashfiyotlar va toponimika

2.2. FERNANDO MAGELLAN VA UNING DUNYO BO’YLAB SAYOHATI …….... 

 

2.3. VASKO DA GAMMANING HINDISTONGA SAYOHATI …………………... 

 

III-BOB. 

MAKTAB 

GEOGRAFIYASI 

VA 

BUYUK 

GEOGRAFIK 

KAShFIYOTLAR 

 

3.1.  BUYUK  GEOGRAFIK  KAShFIYOTLAR  DAVRIGA  OID  MAVZULARNI  YANGI 

PEDAGOGIK TEXNOLOGIYALAR ASOSIDA O’QITILIShI ..……………….  

 

3.2. BUYUK GEOGRAFIK  KAShFIYOTLARNING O’RGANILISh TARIXI .....  

 

XULOSA ……………………………………….………………………….. 

 

TOPONIMIK IBORALAR ShARHI ....................................................... 

FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR …………………………………  

 

 

 

 

 



 

 

 



 

 


 

 



K I R I SH 

 

Mavzuning  dolzarbligi.    Ma’lumki,  geografiya  eng  qadimgi  fanlardan 

hisoblanadi.  Bu  fanga  miloddan  avvalgi  III-asrda  Eratosfen  tomonidan  asos 

solingan.  Eratosfen  davridan  to  hozirgi  vaqtgacha  geografiya  turli  rivojlanish 

bosqichlarini  bosib  o’tdi.  Eratosfen  davri  geografiyasi  tasviriy  geografiya  deb 

ataladi.  Geografiya  fani  paydo  bo’lganidan  boshlab,  hozirgi  kungacha  rivojlanish 

tarixi  turli  bosqichlarga  bo’linadi.  Ana  shu  bosqichlardan  biri  –  buyuk  geografik 

kashfiyotlar deb ataladi. Bu davr XV-asr oxiridan XVII asr boshlarigacha bo’lgan 

davrni o’z ichiga oladi.   

Shubhasiz, har qanday kashfiyot, yangilik va u yangi nomni keltirib chiqaradi. 

Buyuk  geografik  kashfiyotlar  davrida  ulkan  materiklar,  qit’alar  orollar,  dengizlar, 

ko’llar,  daryolar  va  boshqa  ko’plab  geografik  obyektlar  kashf  etilgan.  Kashfiyot 

tushunchasi  ayrim  hududlarga  nisbatan  nisbiy  tushuncha  hisoblanadi  yoki 

kashfiyotchi  sayyohlar  qadim  zamonlardan  buyon  mahalliy  aholi  yashab 

kelayotgan yerlarni o’zlari uchun kashf etishadi.   

Ma’lumki,  buyuk  geografik  kashfiyotlar  davrida  kemasozlik  rivojlangan 

qudratli  dengiz  mamlakatlari  -  Angliya,  Ispaniya,  Portugaliya,  Gollandiya 

Fransiya  ko’plab  yerlarni  kashf  etishgan.  Bu  davr  avvalo  yevropaliklarning 

Hindustonga dengiz yo’lini ochishga urinishlari bilan boshlangan. Bundan tashqari 

yevropaliklarga  Afrikaning  shimoliy  qismi  haqida  ma’lumotlar  bo’lgani  holda, 

materik ichkarisi, janubiy va sharqiy qirg’oqlari haqida hyech qanday ma’lumotlar 

bo’lmagan. Afrikaning janubidan aylanib o’tishni portugallar boshlab bergan.    

Buyuk geografik kashfiyotlar Yevropadagi geografiya fanining rivojlanishiga 

katta  ta’sir  ko’rsatdi. 1567 yilda  Lyudovik  Gvichchardinining  “Niderlandiya 

ta’rifi”  kitobi  chop  etildi.  Uni  birinchi  iqtisodiy  geografik  qo’llanma  deb  atash 

mumkin.  Yevropa  uyg’onish  davrida  Niderlandiya  kartografiya  fanining 

rivojlanish  markazi  bo’ldi.  XVII  asrda  Gerard  Kremer  (Merkator)  va  Abraxam 

Orteliy  Buyuk  geografik  kashfiyotlar  natijalarini  umumlashtirib,  atlas  yaratdilar. 

Yan  Vermeyer  geografik  kartalar  chizdi. 1544 yilda  Sebast’yan  Myunster 

“Kosmografiya”  asarini  chop  qildi.  Kitobda  noma’lum  joylarning  afsonaviy 



 

 



tasvirlarini  hisobga  olmaganda,  geografik  bilimlarning  umumlashtirilishi  va  fan 

tizimining yaratilishidagi ilk qadamlardan biri deb atash mumkin.  

Har qanday fanning o’z nomi, bu atama qanday ma’noni  anglatishi, bu nom 

birinchi  marta  qayerda  paydo  bo’lganligining  o’zi  ham  bir  tomondan  geografik 

ikkinchi tomondan toponimika ekanligini  ko’rsatadi.  Geografik nomlar  haqidagi 

fan  bo’lgan  toponimika  sayyoramizning    aniq  hududining  tuzilishi  va 

xususiyatini  o’rgatish  bilan  shug’ullanadigan  geologiya,  geomorfologiya,  

biogeografiya fanlari bilan ham chambarchas bog’liq.  

Zero,  geologiya  Yerning  ichki  hususiyatlarini  qazilma  boyliklarini  

aniqlashda  tayin  bir  nom  bilan  ataluvchi  hudud  bilan  ish  ko’rganligi  uchun  

toponimika qonun qoidalaridan foydalanadi, demak geologiya, geomorfologiya va 

toponimikaning manfaatlarida mushtaraklik bor. 

  Agar geologik qidiruv ishlari aniq nom bilan ataladigan joy bilan  bog’liqligi 

e’tiborga  olinmagan  taqdirda  ham,  bu  fanlarda  qo’llaniladigan  hodisa  va 

jarayonlar ular  o’rganilgan joy nomidan  olinganligi uchun bu fanlarni  toponimika 

va  geografik  atamashunoslik  bilan  aloqa  desak  bo’ladi.  Al’p  o’tlog’i,  al’p 

burmalanishi, vulkan, ford kabi atamalar  aslida  toponimlardir.   

Toponimlarni  o’rganishning  eng  muhim  amaliy  ahamiyatlardan  biri  

kartografiya  uchun  nomlarni  xaritada  tasvirlash  deyish  mumkin.  Chunki  

geografik  obyektlarning  nomlari  xaritalar  mazmuning  asosini  tashkil  etadigan 

nomlar, avvalo xaritalar yozuvi, sifatida mujassamlashadi. Bularni amalda bajarish 

uchun  xaritalarni  tuzish  bilan  bog’liq  dalada   va  labaratoriyada  nomlarni 

aniqlashga qaratilgan bir qancha ishlarni   bajarish talab etiladi.  

Nomning  joyda  qanday  atalishi,  uning  qaysi  tildan  olinganligi,  qanday 

ma’noni  anglatishi,  talaffuzi  va  yozuvdagi  imlosi  juda  muhim  hisoblanadi.  Ana 

shunday  bir  qancha  murakkab  ishlarni  o’z  ichiga  olgan  va  joyning  aniq 

xususiyatlari  haqida  ma’lumot  berilsa  geografiyaning  jozibadorligi  

ta’minlanadi.  Ushbu  jarayon  toponimika  qonun  qoidalari  asosida  amalga 

oshiriladi.  Sababi  xaritada  nomdan  foydalanish  maqsadini  ko’zlaydi.  Nomlarni  

aniqlash  kartografik  amaliyotida  qo’llash bilan shug’ullanadigan toponimikaning 




 

 



maxsus  tarmog’i  -  kartografik  toponimika  deyiladi.  Ushbu  misol  toponimika  

geografiya  fanlari  bilan  uzviy  bog’liq  ekanligini  isbotlaydi.  Boshqacha 

aytganda,  u  geografiyaning   bir  tarmog’i  sifatida  amalda  qo’llanilganini  

bildiradi.   

  Ishning  maqsadi.  Bitiruv  malakaviy  ishda  Buyuk  geografik  kashfiyotlar 

davrida  toponimika sohasida qilingan ishlar, dengizchi sayyohlarning toponimika 

va geografiya fanlariga qo’shgan hissalari aniq misollar yordamida ochib berish va 

umumta’lim  maktablarda  geografiya  fanlarini  o’qitishda  joy  nomlarini  kelib 

chiqish  sabablarini  sharhlashda  maktab  o’qituvchilariga  ko’maklashishiga 

qaratilgan.  

Ishning amaliy ahamiyati shundan iboratki, undan turli soha mutaxassislari, 

jumladan  kollej  va  akademik  lisey  o’quvchilari,  o’rta  umumta’lim  maktab 

o’qituvchi  va  geografiya  fani  o’qituvchilari  hamda  barcha  qiziquvchilar 

foydalanishlari mumkin.  

Bitiruv  malakaviy  ishda  dengizchi  sayyoh  olimlarning  geografiya  va 

toponimika  oid  qimmatli  fikrlari,  kartograflar,  toponomistlar  hamda  geografik 

nomlar  yordamida  turli  xil  lug’at,  ma’lumotnoma  tuzuvchilar,  uchun  qo’llanma 

bo’lib xizmat qilishi mumkin.  

  Ishning  tarkibiy  tuzilishi  va  hajmi.  Bitiruv  malakaviy  ishi  kirish,  uch  bob, 

xulosa va adabiyotlar ruyxatidan iborat. 

 

   


 

 

     



 


Download 492,11 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   19




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish