Jismoniy tarbiya va sport nazariyasi va metodologiyasi

 
 
Har bir harakat faoliyatiga jismoniy tarbiya jarayonida, maxsus mashg`ulotlarda bilim berish uchun o`qtuvchi 
turli o`rgatish usullarini, yo`llarini bilishi kerak, o`quvchilar esa harakatlarga o`rganish usullarga ega bo`lishlar lozim. 
Qanday qilib o`quvchilarga nazariy va amaliy bilim berish, ko`nikma va malaka hosil qilish, ya’ni turli 
harakatlarga o`rgatish o`qituvchining en muhim vazifalaridan biridir. Buning uchun o`qituvchi har xil metodlardan 
foydalanadi. 
Metod – yunoncha atama bo`lib “yo`l” degan ma’noni anglatadi, ya’ni maqsadga erishish yo`lini bildiradi. 
Turlicha jismoniy metodlari mavjud:
 
Jismoniy tarbiyaning metodlari 
So’z metodi 
Jismoniy tarbiya jarayonida 
o’qtuvchi-ning 
asosiy 
faoliyati so’z bilan amalga 
oshiriladi: so’z yorda-mida 
ilimlar berila-di, tushunishni 
faol-lashtiradi va chuqur-
lashtiradi, vazifalar beriladi, 
ularning bajarilishi boshqa-
riladi, natijalar tahlil qilinadi 
va 
baholanadi, 
bolalarni 
intizomi boshqarila-di.
So’z 
shug’ulanuvchilarfaoliyatini 
tushunishda, baholashda va 
o’zicha boshqarishda kerakli 
vazifalarni hal etadi. 
Ko’rgazmalilikni ta’minlash 
metodi 
Jismoniy tarbiya jarayonida 
ko’rgazmalilik metodi keng 
qo’llaniladi, ya’ni hamma 
sezgi organlariga ta’sir etib 
bor narsalar bilan aloqa 
o’rnatiladi. Bunda ko’rish, 
harakat 
va 
boshqa 
sezgilardan 
keng 
foydalaniladi. 
Keng 
ma’nodagi ko’rgazmalilikni 
amalga 
oshirishda 
mashqlarning tavsifi, bajarish 
sharoitlarga 
asoslangan 
metodlar 
majmuisidan 
foydalanib 
bu 
metodlar 
quyidagi 
guruhlarga 
bo’linadilar ular bevosita va 
bavosita namoyish qilishi.
O’yin metodi 
- eng samarador metodlardan 
bo’lib darsni qiziqarli o’tishga 
imkoniyat yaratadi. Bu metod 
uchun 
quyidagi 
belgilar 
harakterlidir:
1. Faoliyatni obrazli yoki shartli 
“syujet” asosda tashkil etish va 
unga rahbarlik qilish. 
2. maqsadga erishish xilma-
hilligi va faoliyatning kompleks 
harakterdagi bo’lishi (masalan 
yugirish, sakrash, irg’itish). 
3. 
Shug’ullanuvchilarning 
bemalol 
mustaqio 
harakat 
qilishi, ularni tashabbus va 
chaqqonlik 
ko’rsatishlarga, 
topqir bo’lishlariga, 
harakat 
faoliyatlarining yuksak talablar 
qo’yish. 
4. 
Shug’ullanuvchilarning 
harakatlari 
bir 
– 
biriga 
bog’liqligi, yorqin emotsionallik. 
5. 
Jismoniy 
yuklanishning 
cheklangan imkoniyati.
Musobaqaviy metod 
Musobaqa metodi bir muncha 
ravshan 
harakterlovchi 
hususiyat bo’lib birinchilik 
yoki yuqori natijaga erishish 
uchun bellashuvda kuchlarni 
sinashdir. 
Musobaqa 
jarayonida, 
shuningdek, 
ularni tashkil qilish va 
o’tkazish 
sharoitlarida 
rahbarlik 
qilish 
faktori 
muhim 
fiziologik 
va
emotsional kayfiyat yaratadi, 
bu hol jismoniy mashqning 
ta’sirini 
oshiradi 
va 
organizmning funktsional 
imkoniyatlarini 
maksimal 
ishga solishga yordam beradi.

---

87 

---