Jismoniy tarbiya gigiyenasi va sportning tibbiy-fiziologik asoslari

O‘rta miya - miya sopining bu qismi orqali oraliq miya va uzunchoq miyadan talamus, miyacha va yarimsharlar po‘stlog‘idagi tolalari o‘tib turadi. O‘rta miya tarkibiga to‘rtta tepalik yadrolari, qora substantsiya va qizil yadro kiradi.
O‘rta miyaning atrofidan retiko‘lyar formatsiya o‘rab olgan bo‘lib, u miya po‘stlog‘i va orqa miyani faollashtirib turishda muhim rol o‘ynaydi.
O‘rta miya — miya oyoqchalari, to‘rt tepalikdan va orasida joylashgan miya suv yo‘lidan iborat. Miya oyoqchalari — orqa miyadan chiqib keluvchi o‘tkazuvchi yo‘llardan va bosh miyaning govori bo‘limlaridan keluvchi o‘tkazuvchi yo‘llardan tashkil topgan. To‘rt tepalikning yuqoridagi ikkita tepaligi ko‘ruv yo‘lining, pastki ikkita tepaligi eshitish yo‘lining po‘stloq osti markazlari hisoblanadi. To‘rt tepalikning yuqori va pastki bo‘laklarida eng sodda ko‘ruv (yorug‘likka qarab boshni burish) va eshituv (qo‘loqni tovushga nisbatan moslash, boshni tovush kelgan tomonga burish) reflekslarining yoylari tugallanadi. To‘rt tepalikning ustki dumboqchalari ko‘zni nur yo‘nalishiga qarab ko‘z gavharining holatini atrof — muhitni aniq ko‘rishga (akkomodatsiyaga) moslashtiradi.
O‘rta miya yadrolari sezuvchi va harakatlantiruvchi yadrolarga bo‘linadi. Harakatlantiruvchi yadrolar, ayniqsa, qizil yadro, mushaklar tarangligiga bevosita ta’sir ko‘rsatadi, odam muvozanatini saqlash va yurishda faol qatnashadi. Miya oyoqlari tarkibidagi qoramtir modda murakkab yutish va chaynash harakatlarini, qo‘l barmoqlarining nozik harakatlarini boshqaradi va muvofiqlashtirish reflekslarini amalga oshiradi. O‘rta miyadagi qizil yadro — skelet mushaklar tonusi boshqaruvida ishtirok etadi.
O‘rta miyada yarim sharlarga boruvchi o‘tkazuvchi yo‘llar bor. Undan bosh miya nervlarining III (ko‘zni harakatlantiruvchi) va IV (g‘altak) nerv juftlari joylashadi. Qizil yadro o‘tkazuvchi yo‘llar orqali miyacha, oraliq miya va orqa miya bilan bog‘langan bo‘lib, qo‘l-oyoqlarni bukuvchi va yozuvchi mushaklar tarangligini boshqarishda ishtirok etadi.
Qoramtir modda nerv tutamlari orqali katta yarim sharlar pustlog‘idagi markaziy pushtalar, peshona bo‘laklari va qizil yadro bilan bog‘langan.
O‘rta miya ichida Silviev nayi (vodoprovod) nomini olgan bo‘shliq bor. U uzunchoq miya to‘rtinchi qorinchasining davomi bo‘lib, oraliq miyadagi uchinchi qoringacha o‘tadi.
O‘rta miya ishtirokida hosil bo‘ladigan reflekslar ona qornida homilada shakllana boshlaydi. Yangi tug‘ilgan bolada ko‘z qorachig‘i refleksi yaxshi rivojlangan bo‘ladi. Bola 2-3 oylik bo‘lganida labirint reflekslari to‘la shakllanadi. Bola ulg‘aygani sayin tana holatini fazoda ushlab turish reflekslari rivojlanib murakkablashib boradi. O‘rta miya reflekslari 5 -6 yoshli bolada kattalarnikidek bo‘ladi.
To‘rt tepalikda dastlabki ko‘rish va eshitish markazlari joylashgan. Ko‘z va kipriklarning harakat qilishi ham mana shu tepaliklar faoliyatiga bog‘liq. Qora substantsiya chaynash va yutish reflekslarning markazi hisoblanadi. Qizil yadro, asosan, tana skeletlari tonusini ushlab turishda ishtirok qiladi. Uzunchoq miya va o‘rta miya bola 5-6 yoshga kirgandan keyin katta odamlarnikidek shakllanadi.