Jismoniy tarbiya gigiyenasi va sportning tibbiy-fiziologik asoslari

31-modul. Jismoniy tarbiya bilan shug‘ullanuvchilarni tekshirish shakllari va uslublari
Jismoniy tarbiya bilan shug‘ullanuvchilarni tekshirish uslublariga quyidagilar kiradi: antropometriya, dinamometriya, spirometriya misol bo‘ladi. Sportchilarning o‘z-o‘zini nazorat qilishlari uchun ularni tinch holatda va birorta sport turi mashg‘ulotini bajargandan so‘ng ular o‘zlarining bir minutdagi pulsini sanashni, nafas olishni, sanashni bilishlari zurur. Chunki har qanday mashg‘ulotdan so‘ng puls va nafas soni ortadi, 5-10 daqiqadan so‘ng yana o‘z holatiga qaytadi agar qaytmasa bu noxush holat hisoblanadi.
Antronometriya- odam gavdasining morfologik belgilarni aniqlash, metodlari va usullari majmuidir: bo‘y, vazn, gavdaning tashqi tuzilishi (kalla, ko‘krak aylanasi, bo‘yin, yelka, bilak son boldirlarni o‘lchash, shuningdek, qator funksiyalar, ko‘rsatkichlar o‘pkaning tiriklik sig‘imi, mushaklar kuchi va boshqa) ni aniqlash. Antropometriyada o‘lchov va bayon qilinadigan belgilardan foydalaniladi. O‘lchov belgilari sonlar bilan ifodalanadi. Gavdani o‘lchash mumkin bo‘lmagan belgilar masalan (ko‘zning rangi, ko‘krak qafasi, qorining shakli) turli jadval va modellarga solishtirib aniqlanadi. Antropometriyadan – jismoniy rivojlanishni o‘rganishda keng qo‘llaniladi. Sportchilarni muntazam antropometrik o‘lchab turish jismoniy rivojlanishdagi nuqsonlarini o‘z vaqtida aniqlash imkonini beradi.
Antropometriya ma’lumotlaridan sanoatda kiyim bosh, poyabzal mebil o‘lchamlariga standartlar o‘lchab chiqish, zamonaviy ish joyini loyihalash va jihozlashda foydalaniladi.
Antropometriya o‘lchamining bo‘yi o‘lchanadi, o‘lchanayotgan kishi asbob tirgagiga 3 ta nuqta tavoni, dumbasi kurak sohasi tegib turishi, bosh quloq supachasi va ko‘z sohasining tashqi burchagi, bitta gorizantal chiziqda turadigan vaziyatda bo‘lishi kerak. Gavda vazni meditsina tarozisida o‘lchanadi. Asosan, nahorda o‘lchanadi. Ko‘krak, qorin, yelka santimetrli lenta bilan o‘lchanadi.