Jismoniy madaniyat nazariyasi va metodikasi kafedrasi

Foydalangan adabiyotlar ro`yxati.

7. 
   I.A.Karimov “Barkamol avlod orzusi” Toshkent-2000.
   
8. 
   O`zbekiston Respublikasining “Jismoniy tarbiya va sport to`g`risi”dagi qonuni (yangi tahrir). T, 2015, 4 sentyabr.
   
9. 
   Nurshin J.M., Salomov R.S., Kerimov F.A. O`zbekcha milliy sport kurashi. – T. 1993.
   
10. 
    Kerimov F.A. Darslik. Sport kurashi nazariyasi va usuliyati. T., 2007.
    
11. 
    Kerimov F.A. Darslik. Sport kurashi nazariyasi va usuliyoti T., 2009.
    
12. 
    Mirzaqulov Sh.A. Belbog`li kurash nazariyasi va uslubiyati., T. 2013.
    
13. 
    Tastanov N.A. Yunon-rim kurashi nazariyasi va uslubiyati. T. 2013.
    
14. 
    Tastanov N.A. Kurash turlari nazariyasi va uslubiyati. T. 2015.
    
15. 
    Pulatov F.M. Uchebnik. Borba sambo. T. 2005.
    
16. 
    K. Yusupov “Kurash xalqaro qoidalari, texnikasi va taktikasi” T. 2005.
    
17. 
    E.I.Boyturaev “Sambo kurashi nazariyasi va uslubiyati” Toshkent-2016.
    
18. 
    J. S. McIntosh.Wrestling. Mason Crest. USA 2014
    

4 – Mavzu: Yunon-rum kurashi rivojlanish tarixi.

R E J A

1. 
   Yunon-rum kurashi rivojlanishi.
   
2. 
   O’zbekistonda yunon-rum kurashi rivojlanishi.
   
3. 
   Yunon-rum kurashi qonun qoidalari.
   

XVIII-XIX asrlarda Evropada, ayniqsa, Frantsiyada kurash bilan qiziqish qayta tiklana boshladi. Aholi o’rtasida kurashga bo’lgan qiziqishning uyg’onishi ko’p sonli professional kurashchilarning paydo bo’lishiga sabab bo’ldi. Ular tsirklarda va yarmarkalarda o’z san’atlarini namoyish qilardilar. Muvaffaqiyatlar shunga yordam berdiki, shaharlarda alohida kurashchilar guruhlari paydo bo’la boshladi. Natijada professional kurashchilar o’rtasida shaxsiy birinchiliklar va Frantsiya shaharlari, keyinchalik esa jahon chempionatlari o’tkazila boshlandi. Chempionatlarning yaxshi tashkil etilishi, ularning keng targ’ib qilinishi professional kurashga katta muvaffaqiyat keltirdi.

Asta-sekin frantsuzlar kurashi boshqa Evropa davlatlariga kirib bordi. Kurash keng ommaviylikka erishib borishi va geografik jihatdan tarqalishi bilan bir vaqtda texnik tomondan ham boyib bordi.
Qo’pol kurashchilarning bellashuvlari tomoshabinlar mehrini qozona olmadi, texnika, chaqqonlik va go’zallik yanada qadrlandi.
XIX asr o’rtasida Parijda birinchi ixtisoslashgan kurash maydonlari ochildi, shuning uchun 1848 yil Frantsiyada professional kurash rivojlanishining boshlanishi hisoblanadi. Bu erga turli davlatlardan - Germaniya, Turkiya, Italiya, Rossiya, Shvetsiyadan turli turnirlar va chempionatlarda qatnashish uchun kurashchilar kelganlar. Shu tariqa bu sport turi xalqaro maydonda tanildi. Bu kurash turi Evropaning hamma davlatlarida “frantsuzcha kurash” nomi bilan keng tarqaldi. Kurashning Qadimgi Yunoniston, Qadimgi Rimda rivojlanganligini hisobga olgan holda frantsuzcha kurashga “yunon-rum” kurashi nomi berildi. U bizning mamlakatimizda uzoq vaqt “klassik kurash” deb atab kelingan.
Olimpiya o’yinlari tiklanishi bilan 1896 yildagi Olimpiya o’yinlari dasturiga kurash ham kiritildi. 1898 yildan boshlab Evropa chempionati, 1904 yildan esa jahon chempionatlari o’tkazib kelinadi.
1912 yilda havaskorlar o’rtasida kurash musobaqalarini kuzatish va o’tkazish bo’yicha Xalqaro qo’mita tuzildi.
1921 yilda mazkur qo’mita Xalqaro havaskorlar kurash federatsiyasiga (FILA) aylantirildi. U hozirda ham faoliyat ko’rsatib kelmoqda. FILA jahondagi eng yirik va ta’sir doirasi katta sport tashkiloti hisoblanadi. Hozirgi paytda u yuzdan ortiq sport kurashi bo’yicha milliy federatsiyalarni birlashtirgan.
O’zbek kurash maktabi tarbiyalanuvchilari xalqaro maydonda katta yutuqlarga erishganlar. Rustam Kazakov 1972 yildagi Olimpiya o’yinlari va 1969 yildagi jahon chempionatida g’alaba qozongan. Kamil Fatkulin jahon chempionatlarining ko’p marta sovrindori bo’lgan.
R imliklar Yunon kurashlarini eramizdan avvalgi 186-yilda o‘zlaashtirishgan va Rim Imperiyasida u mashhur sport turiga aylanadi. Qadimiy kurash qo‘pol bo‘lgan. O‘lim oddiy holat edi. Vaqt o‘tishi bilan sport xavfsizroq bo‘la boshladi va biz bugun bilgan kurashning bazaviy turi milodiy 1000 yillarda tashkil topgan. Ular 3 kategoryaga bo‘lingan. Birinchi 2 ushlab olish” (catch hold) usuli edi, bunda kurashchilar rasmiy tarzda o‘yin boshlanishini e’lon qilgunga qadar bir birlarini ushlashadi. Ikkinchisi “yo‘qotish” (loose) usuli, bunda kurashchilar signalni kutib, masofa saqlab turishadi va keyinchalik ular otish, ushlash va boshqa texnikalar uchun tayyorlanishadi. Uchinchisi esa “belbog‘ va jaket” (belt and jacket) usuli, bunda kurashchilar maxsus kurash belbog‘larini yoki kiyimlarini
kiyishadi, u match davomida saqlab turiladi va o‘zi kuchini qo‘llash uchun foydalanishgan. Milodiy sakkizinchi asrda yaponiyaliklar sumo kurash turini rivojlantirgan, bu yuqori an’ana tusiga kirgan moddiy san’at hali ham zamonaviy Yaponiyada mashhurdir. Sumo kurash turi mamashi – ipak belbog‘lar bilan farqlanadi, bu 33 fut (10 metr) uzun bo‘lib, har bir ishtirokchining beliga bog‘langandir. Mamashidan jang davomida yuqori og‘irlikdagi ishtirokchilar ushlab olinadi, ularning har biri 440 pond (199 kg) atrofidadir. Jang boshqa raqibini erga qulatish, ringda uni nakaut qilish yoki sudyaning qarori orqali g‘alaba qozonadi.⁴
XVIII-XIX asrlarda Yevropada, ayniqsa, Fransiyada kurash bilan qiziqish qayta tiklana boshladi. Aholi o’rtasida kurashga bo’lgan qiziqishning uyg’onishi ko’p sonli professional kurashchilarning paydo bo’lishiga sabab bo’ldi. Ular cirklarda va yarmarkalarda o’z san’atlarini namoyish qilardilar. Muvaffaqiyatlar shunga yordam berdiki, shaharlarda alohida kurashchilar guruhlari paydo bo’la boshladi. Natijada professional kurashchilar o’rtasida shaxsiy birinchiliklar va Fransiya shaharlari, keyinchalik esa jahon chempionatlari o’tkazila boshlandi. Chempionatlarning yaxshi tashkil etilishi, ularning keng targ’ib qilinishi professional kurashga katta muvaffaqiyat keltirdi.
Asta-sekin fransuzlar kurashi boshqa Yevropa davlatlariga kirib bordi. Kurash keng ommaviylikka erishib borishi va geografik jihatdan tarqalishi bilan bir vaqtda texnik tomondan ham boyib bordi.
Qo’pol kurashchilarning bellashuvlari tomoshabinlar mehrini qozona olmadi, texnika, chaqqonlik va go’zallik yanada qadrlandi.
U bizning mamlakatimizda uzoq vaqt “klassik kurash” deb atab kelingan.
Olimpiya o’yinlari tiklanishi bilan 1896 yildagi Olimpiya o’yinlari dasturiga kurash ham kiritildi. 1898 yildan boshlab Yevropa chempionati, 1904 yildan esa jahon chempionatlari o’tkazib kelinadi.
1912 yilda havaskorlar o’rtasida kurash musobaqalarini kuzatish va o’tkazish bo’yicha Xalqaro qo’mita tuzildi.
1921 yilda mazkur qo’mita Xalqaro havaskorlar kurash federatsiyasiga (FILA) aylantirildi. U hozirda ham faoliyat ko’rsatib kelmoqda. FILA jahondagi eng yirik va ta’sir doirasi katta sport tashkiloti hisoblanadi. Hozirgi paytda u yuzdan ortiq sport kurashi bo’yicha milliy federatsiyalarni birlashtirgan.
O’zbek kurash maktabi tarbiyalanuvchilari xalqaro maydonda katta yutuqlarga erishganlar. Rustam Kazakov 1972 yildagi Olimpiya o’yinlari va 1969 yildagi jahon chempionatida g’alaba qozongan. Kamil Fatkulin jahon chempionatlarining ko’p marta sovrindori bo’lgan. Aleksandr Doktorashvili 2004 yilda “Olimpiya o’yinlari” chempionligini qo’lga kiritgan, Dilshod Aripov 1999 yilda jahon chempioni bo’lgan, Elmurad Tasmuradov jahon chempionatida faxrli o`rinlarni egallab kelmoqda shu qatorda 2014 yil Toshkent shaxrida 3-o`rin, 2015 yil Las Vegos shaxrida 2-o`rin, 2016 yil Braziliyada bo`lib o`tgan “Olimpiya o`yinlari” da 3-o’rinni egallab, bronza medalini qo`lga kiritdi.