Ájiniyaz atindaǵi nókis mámleketlik pedagogika instituti

Basqarıw	- iskerlik túri, funksiya ;
Menejment
	- process;
	- shólkemlerdi basqarıwshı kisiler;
	- basqarıw apparatı yamasa organı

Hár qanday iskerliginiń unamlı nátiyje beriwi, bárinen burın tańlawdı tuwrı atqara alıwǵa, maqul hám isenimli qarardı qabıl ete alıwǵa hám de bul qarardıń atqarılıwın qadaǵalaw ete alıwǵa baylanıslı. Mısalı, joqarı payda alıw tómendegi ush tárep boyınsha tuwrı tańlawdı hám ısker qarar qabıllawdı talap etedi (1-shizma).

1-shizma. Joqarı payda alıwdıń úsh shárti.
Ǵárejet - bul ónimdi islep shıǵarıw jáne onı satıw hám de mıynet haqı tólewge sarplanatuǵın aqshalar jıyındısı bolıp tabıladı. Ǵárejet quramına :
- mahsulot (xızmet) ózine túser bahası ;
- ma'muriy ǵárejetler;
- ijara hám procent tólewleri;
- ish haqi;
- soliqlar kiredi.
Bazar ekonomikasında tańlaw qaǵıydası jáne de saldamlılastırıladı. Zero, islep shıǵarıw (xızmet) ushın resurslar tuwrı saylanǵandagina hám olardan nátiyjeli paydalanǵandagina ǵárejetler joqarı payda keltiriwi múmkin.
Payda - bul ónim (xızmet) dıń qarıydarlarǵa qanshellilik unamlı nátiyje keltiriwi bolıp tabıladı. Qarıydar satıp alınǵan zat qábileti sheńberinde eń nafli molni tańlawǵa ıntıladı. Sondaǵana ol qaniqadi. Biraq tavardıń nafliligi qansha joqarı bolsa, onıń bahası da sonsha bálent boladı. Bul bolsa, óz gezeginde qarıydardıń satıp alıw qábiletin pasaytiradi.
Baha - bul tavar hám xızmetlerdiń pulda kórsetilgen ma`nisi bolıp tabıladı. Baha eki tiykarǵı wazıypanı atqaradı :
- resurslar tutınıwın sheklew imkaniyatın beredi;
- ishlab shıǵarıw ushın dúmpish bolıp xızmet etedi.
Ekenin aytıw kerek, qandayda bir buyımlar (resurs yamasa tavar ) qansha siyrek ushırasatuǵın bolsa, onıń bahası sonsha bálent hám sonlıqtan, onı satıp olmoqchi bolǵanlar sonsha kem boladı. Ekonomistler bunı bahanıń sheklewshilik nátiyjesi dep ataydilar.
Bahanıń asıwı óndiriwshiler safining keńeyiwine, bahanıń túsiwi bolsa óndiriwshilerdiń azayıwına, olardıń bir bólegin bazardan bezdirishga alıp keledi. Ekonomistler bunday tásirdi bahanıń óndiriske dúmpish wazıypası dep ataydilar.
Paydaǵa tásir etiwshi bul úsh elementtiń mánisin anglagan basqarıwshıǵana tańlawdı tuwrı ámelge asırıwı hám oqil qarardı qabıl ete alıwı múmkin.
Basqarıw kórkem óneri hám uqıpı, yaǵnıy menejment, sondaǵana kórinetuǵın bolıwı, sońında bolsa joqarı payda alıwǵa eriwiliwi múmkin. Sonday etip, ápiwayılastırıp aytqanda :
Basqarıw - bul tańlaw, qarar qabıllaw jáne onıń atqarılıwın baqlaw procesi bolıp tabıladı.