Ájiniyaz atindaǵÍ NÓkis mámleketlik pedagogikalíq institutí Sırtqı tálim bólimi Mektepke shekemgi bilimlendiriw baǵdarı

2.2. Balanıń rawajlanıwı jáne onıń mektepke tayarlıq kórsetkishleri
Balanıń rawajlanıwı jáne onıń mektepke tayarlıq kórsetkishleri tómendegiler:
1. Fizikalıq tayarlıq (balanıń mazmunıy tárepi rawajlanıwınıń fiziologikalıq dárejesi);
2. Psixologiyalıq tayarlıq (bala shaxsı quramınıń xissiy, mental (intellektual ), shıdamlılıqlik rawajlanıw dárejesi);
3. Social tayarlıq (balanıń mazmunıy jixatdan social rawajlanıw dárejesi).
Pedagogdıń Mektepke shekemgi tálimde shaxsqa jóneltirilgen jantasıwdı ámelge asırıwǵa tayarlıq kórsetkishlerin belgilewde 3 ta tarawdı inabatqa alıw kerek: shaxs, iskerlik boyınsha hám refleksiv.
Shaxs retinde tayarlıq - bul pedagogikalıq oylaw (gnostik, yaǵnıy intellektual qábiletler - ilimiy maǵlıwmatlardı parıqlaw ilmiy tájriybeleri, ámeliy iskerlikte ilimiy bilimlerdi tuwrı qóllaw, pedagogikalıq wazıypalardı maman sheshiw); pedagogikalıq maqsetti belgilew (shólkemlestiriwshilik qábiletleri - oqıtıw hám tákirarlaw ushın optimal sharayat jaratıw ilmiy tájriybeleri, shınıǵıwdıń kerekli formaların tańlaw, waqtın tuwrı bólistiriw, oqıw procesin kerekli inventar buyımları menen támiyinlew; óz miynetin shólkemlestiriw, hár qanday ilajlardı joybarlaw hám ótkeriw (sáskelikler, kórkem ádebiyatqa baylanıslı kesheler hám basqalar ); pedagogikalıq jóneltirilganlik (kommunikativ qábiletler: málim bir tálim alıp atırǵanlar kategoriyasi ushın hámmege tuwri keletuǵın formada maǵlıwmattı usınıw qábileti, jaǵdayǵa qaray maǵlıwmattı beriw usıl hám usılların tuwrılaw, birovni ishontira alıw qábileti, “pedagog -pedagog”, “pedagog -ata-ana”, “pedagog -menedjer”, “pedagog -bala” dárejelerinde kásiplik baylanısti sawatlı dúziw; balalar jámáátinde unamlı psixologiyalıq mikroklimatni jaratıw hám basqalar ).
Kásiplik tayarlıq : pedagogikalıq ırǵaq (intellektuallıq miynet boyınsha joybarlıq qábiletler: ápiwayı standartlar hám qarar usılların alıp tastap, jańa, ájayıpların izlew; bul hám óz ózinden málim zattan joqarıların kóre biliw; ádetdegi mashqalalardi tiykarǵı baylanıslılıqların qamtıp alıw ; qarar qabıllawdıń bir neshe túrli jolların anıq kóre biliw hám hayolan eń nátiyjeligini tańlaw ; barlıq máseleler xal etilip bólingen orında mashqalanı seziw hám bar ekenligi; ideologik hasıldarlıq; balanıń individual rawajlanıw oqıw procesin, innovciyalıq oqıw rejesin, programmanı, óz iskerligin proektlestiriw hám basqalar ).
Refleksiv tayarlıq: pedagogikalıq refleksiya (refleksiv qábiletler bayqaǵıshlıqtıń 3 túrin óz ishine aladı : ob'ektti sezim etiw: real haqıyqat balalarda qanday hákis-ses berip atırǵanına, bunda qaysı dárejede balalardıń qızıǵıwshılıq hám mútajlikleri kórinetuǵın bolıwına, “olardı pedagogikalıq sistemanıń talaplarına sáykes keliwiga” pedagogdıń bólek bayqaǵıshlıǵı ; normanı sezim etiw hám ırǵaq túrli pedagogikalıq tásir kórsetiw quralları tásirinde bala shaxsında hám iskerliginde júz bolıp atırǵan ózgerisler ólshewine bólek bayqaǵıshlıqta kórinetuǵın boladı, ulıwma qanday ózgerisler júz berip atır, olar unamlıma yamasa unamsızba, qaysı belgilerge kóre olar haqqında sóylew múmkin; daqılı barlıq sezimi pedagogdıń jeke iskerligi kemshiliklerine, sın kózqarastanlıǵı hám oqıw procesine juwapkerlik bayqaǵıshlıǵı menen tariyplanadi).
Joqarıdaǵılar shaxsqa jóneltirilgen jantasıwdı nátiyjeni ámelde qollanıw etıwde bala hám pedagog shaxsınıń bólek rawajlanıwı emes, bálki tálim procesi pútin sub'ektiniń rawajlanıwı ámelge asırılıwı kerekliginen dárek beredi. Mazmun-mánisler sisteması pútin sub'ekttiń rawajlanıw kórsetkishleri retinde kórinetuǵın boladı : bala sanasında jeke mazmun-mánisler sisteması, pedagogdıń jeke, turmıslıq mazmun-mánisi hám mánislik quramı.
Mektepke shekemgi tálim sistemasınıń qayta dúziliwi - bul, eń dáslep, Mektepke shekemgi tálim shólkemine kóbirek uyqas keliwshi tártipti jaratıw. Bunnan kelip shıǵıp, Mektepke shekemgi tálim shólkemi bala tálim-tárbiyasında mámlekettiń tiykarǵı talapların qandira alatuǵın shólkem retinde qabıl etiliwi kerek.

Rawajlanǵan mámleketlikler tálim sistemasınıń ayriqshalıqları

Qospa Shtatlarda tálimdiń rawajlanıwı XvII ásirdiń birinshi yarımınan baslandı. Sol waqıtta mámleketke kelgen kolonizatorlardıń turmısı mashaqatlı hám alaǵada bolǵan, biraq birinshi oqıw mákemeleri - da kishi mektepler, de úlken oqıw orayları ashıla basladı. Mısalı, onıń 1636 jılda islengenin hámme biladi. Amerikada ol tiykarlanıp mámleketke tiyisli bolıp, ol federal hám jergilikli shtatlar byudjetinen finanslashtiriladi. Biraq Qospa Shtatlardaǵı joqarı tálim sisteması sonday dúzilgenki, kópshilik universitetler menshikli tiykarda isleydi, sol sebepli olar dúnyadan studentlerdi tartıwǵa umtılıwadı. Dúzilisi
Shtatqa qaray, shınıǵıwdı baslaw jası jáne onıń dawam etiw waqti hár túrlı. Balalar ushın Qospa Shtatlarda tálim ádetde bes jastan segiz jasqa shekem baslanadı hám on segiz jastan on toǵız jasqa shekem tawsıladı. Birinshiden, amerikalıq balalar baslanǵısh mektepke barıwadı hám ol erda besinshi yamasa altınshı klasqasha oqıwadı (mektep rayonına qaray). Keyin olar segizinshi klassta tawsılatuǵın orta mektepke baradılar. Úlken yamasa odan joqarı mektep - toǵızınshı -on ekinshi klasslar.
Qospa Shtatlarda mektepti tamamlaǵan qızlar hám ul balalar kolledjga barıwları múmkin. Ol erda eki jıl oqıp, olar Rossiya daǵı orta arnawlı maǵlıwmatlarǵa teń dáreje aladılar. Yamasa siz tórt jıl dawamında tezlik penen kolledj yamasa universitette oqıwıńız hám bakalavr dárejesine ıyelewińiz múmkin. Qálegenler keyinirek oqıwdı dawam ettiriwleri hám eki yamasa úsh jıl ishinde magistr yamasa doktorlıq dárejesin alıwları múmkin. AQSh tálim sistemasına tómendegiler kiredi.
• 3-5 jas daǵı balalar ushın Mektepke shekemgi tálim
• 6 -13 jas daǵı balalardı qabıl etetuǵın baslanǵısh mektep (1-8 klasslar )
• 14-17 jas daǵı oqıwshılar jaylasqan orta mektep (9 -12 klasslar )
• oliy tálim sistemasına tiyisli sońǵı dárejedegi tálim mákemeleri
Mektepke shekemgi
Qospa Shtatlardaǵı Mektepke shekemgi tárbiya mákemelerine júdá jas balalar ushın balalar baqshalari hám keleshekte tálim alıw ushın kishkentaylardı tayarlaytuǵın arnawlı oraylar jaylasqan balalar baqshalari kiredi. Bul mákemeler mámleketke yamasa menshikli shaxslarǵa tiyisli. Menshikli kárxanalar kishi hámeldar shólkemler tárepinen qadaǵalaw etilip, oqıw ámeliyatına aldıńǵı tájiriybelerdi engiziwdi hám materiallıq járdem kórsetiwdi xoshametlentiredi. Mektepke shekemgi tálim sistemasın bunday shólkemlestiriwdiń shubhasız abzallıǵı hár qıylı pedagogikalıq jańalıqlarǵa salıstırǵanda jıldamlıq bolıp tabıladı.
Bul keyingi mektep tálim basqıshınıń ulıwma dárejesin asırıwǵa paydalı tásir kórsetedi, sebebi hár bir bala júdá jasligidanoq oqıw procesine qosıw, óz qábiletin kórinetuǵın etiw hám rawajlandırıw múmkinshiligine iye.
Bes jasqa etgach, oqıwshılar balalar baqshasining úlken gruppalarına kóship ótiwedi, bul shártli túrde baslanǵısh mekteptiń nol dárejeleri dep esaplanıwı múmkin. Bul basqıshda sabaqlardı ótkeriwdiń oyın formasından dástúriy sabaqǵa tegis ótiw bar.
Qospa Shtatlarda, joqarı oqıw orınlarında ashılatuǵın hám bolajaq oqıtıwshılardı tayarlaw ushın ilimiy-izertlew bazası bolıp xızmet etetuǵın Mektepke shekemgi laboratoriya dep atalǵan laboratoriyalar bar. Bunday tájiriybe bólimleri ájayıp úskenelestirilgen hám balalardı tárbiyalaw hám rawajlandırıw ushın maqul túsetuǵın sharayatlardı jaratıp atır. Olar 3 jastan 6 jasqa deyingi balalar ushın mólsherlengen.
Mektep
Qospa Shtatlardaǵı mektep sisteması ǵárezsiz túrde oqıw dáwirlerin belgileytuǵın hár qıylı mákemeler menen ańlatıladı. Biraq májburiy barlıq mákemelerdiń shárti - bul Mektepke shekemgi tayarlıq toparınıń bar ekenligi.
Balalar altı jasında bilimlerdi ózlestira baslaydılar hám málim bir tálim shólkeminiń siyasatı hám programmasına qaray, keyingi basqıshqa shekem 6 -8 jıl dawamında oqıwadı - orta mektep, ol erda 7 den 9 klasqasha oqıtıladı. Juwmaqlawshı basqısh - orta mektep (10 -12 klasslar ) joqarı oqıw orınlarına kiriwshi bolǵanlar ushın májburiy bolıp tabıladı.
Kishi xalıq punktlerinde orta mektep dástúriy sxemaǵa ámel etedi: segiz jıllıq baslanǵısh stul hám tórt jıllıq tolıq orta bilim beriw. Sońǵı payıtlarda baslanǵısh basqıshnı pánlerdi oqıtıw sistemasına tezirek ótiw paydasına kesiw tendentsiyası gúzetilip atır.
Amerikada tálim májburiy emes, Biraq balalar baqshalari hám tayarlıq oraylarınıń derlik barlıq balaları mekteplerge barıwadı, mektep pitkeriwshileriniń 30% bolsa universitet studentleri bolıwadı. Oqıw jılınıń shereklerge bólingen dawam etiw waqti ortasha 180 kún. Jumıs háptesi bes kún. Sabaqlar azanda saat segiz yarımnan tushdan keyin saat úsh-tórtgacha dawam etedi. Segizinshi klasstan baslap mektep oqıwshıları oqıw ushın pánlerdi tańlaw huqıqına iye, biraq hámme ushın da májburiy temalar ámeldegi - matematika, ana tili, tábiyattanıwlıq, sociallıq pánler hám basqa bir qatar pánler. Orta mektepler akademikalıq, kásip-óner hám kóp jónelisli bolıwı múmkin. Birinshi túrdegi mákemeler studentlerdi universitetlerge kirisiw ushın tayarlaydı. Olarda hár bir bala intellekt dárejesin (intellektual iqtidor) anıqlaw ushın IQ testin tapsırıwı kerek. Eger indikator 90 nan tómen bolsa, studentke tálim shólkemin almastırıw usınıs etiledi. Kásip-óner mektepleri oqıwshılardı ámelde qollanıwı múmkin bolǵan ámeliy bilimlerdi alıwǵa jóneltiredi, kóp tarmaqlı mektepler bolsa birinshi hám ekinshi túrdegi mekteplerdiń qásiyetlerin birlestiradi. Mámlekette mámleket universitetleri menen bir qatarda AQSh joqarı tálim sistemasında zárúrli rol atqaratuǵın menshikli universitetler de xızmet kórsetip atır. Ekewinde de tálim qımbat, biraq ásirese intalı studentler ushın arnawlı stipendiyalar bar.
Qospa Shtatlarda 4000 den artıq kolledj jáne onıversitetlar ámeldegi bolıp, olardıń 65% menshikli bolıp tabıladı. Amerika joqarı oqıw orınlarında oqıtıwshılar hám studentler sanınıń qatnası shama menen 7, 5 ten 1 ge teń (uyqas túrde 2 hám 15 million ).
Hár bir shólkem óz qabıl rejimine iye, bul bólek kolledj yamasa universitettiń dárejesi hám abıraysına baylanıslı. Birpara universitetlerde kirisiw imtixanları kirisiw ushın talap etiledi, basqalarda - sáwbetler, testler yamasa mektep diplomları tańlawı. Orta mektepti tabıslı tamamlaǵanlıǵı tuwrısında diplomdı usınıw jetkilikli bolǵanlar da bar (olar, ádetde, kolledjler). Qosımsha ábzallıq - jámiyetlik hám diniy shólkemlerdiń usınısnamaları, festivallarda, olimpiadalarda, sportda hám basqalarda aktiv qatnasqanlıǵı tuwrısındaǵı dáliller boladı. Eń abıraylı universitetler tańlaw tiykarında tańlaw ótkeriwedi, sebebi oqıw ushın arza beretuǵınlar sanı bos jaylar sanınan talay joqarı.
Amerikalıq abituriyent bir waqtıniń ózinde qabıllaw múmkinshiliklerin asırıw ushın bir waqtıniń ózinde bir neshe universitetlerge hújjet tapsırıw huqıqına iye. Kirisiw imtixanları - testler yamasa imtixanlar sol universitet yamasa kolledj professor -oqıtıwshıları tárepinen emes, bálki arnawlı xızmetler tárepinen ámelge asıriladı. Qabıl etiletuǵın studentler sanın hár bir universitet ózi belgileydi - mámlekette birden-bir joba joq. Oqıw múddeti shegaralanbaǵanlıǵı qızıq, sebebi barlıq studentler finanslıq múmkinshilikleri hám turmıslıq sharayatları hár túrlı.
Qızig'i sonda, Amerika universitetleri diywallarında hár bir student biziń oqıw mákemelerimiz ushın dástúriy bolǵan akademikalıq gruppa sheńberinde emes, bálki individual programma tiykarında oqıtıladı.
Kolledjler kóbinese bakalavr dárejesinde juwmaqlanatuǵın tórt jıllıq oqıw kurslarına iye. Onı alıw ushın siz tiyisli imtixanlardan ótiwińiz hám málim muǵdardaǵı ball toplawıńız kerek. Siz bakalavr dárejesine bir yamasa eki jıl qosıp, ilimiy analitik esabattı qorǵaw arqalı magistr bolıwıńız múmkin.
Universitet táliminiń eń joqarı basqıshı - bul pán salasında ózbetinshe islewge jóneltirilgen doktorlıq programmaları. Doktoranturaǵa jazılıw ushın kóbinese kandidat magistr dárejesine ıyelewi kerek.
Nátiyjede aytiwimız múmkin, Qospa Shtatlarda tálim sisteması jámiettiiń turaqlı ósip baratırǵan mútajliklerine jetilisken maslasqan hám ilimiy-texnikalıq rawajlanıwdıń rawajlanıw baǵdarlarına uyqas túrde maslasıwshı ózgerislerge tayın.
Ekenin aytıw kerek, AQSh tálim sisteması dúnyadaǵı eń jaqsı sistemalardan biri esaplanadı. Sol sebepli planetamizdin’ túrli mámleketlerinen kelgen jaslar dúnyanıń eń jaqsı universitetleri reytinginde jetekshi orınlardı iyelep turǵan Amerika universitetlerinde oqıwǵa umtıladı.
Rawajlanǵan mámleketlikler tálim-tárbiya jumıslarınıń jolǵa quyilishi, mekteplerde ámelge asırılǵanın úyreniw arqalı biz ǵárezsiz respublikamız milliy tálim sistemaların jańatdan shólkemlestiriwde, tálim-tárbiyada, mektep jumısın shólkemlestiriwde eskirib, óz aktuallıǵın yuqotib baratırǵan iskerlik formaları hám usıllarınan tezirek qutılıw, onı múnásip tárzde jańalawda qosımsha bay dereklerge xam iye bolamız. Házirgi zaman táliminde mámleket hám jámiyet talabı ha’mda mápleri hákis etip turıwı kerek. Ilimiy-texnika tarakkiyoti, jańa texnologiyalıq revolyusiya sharayatında muvaffaqqiyatli iskerlik kórsete alatuǵın jámiyet aǵzaların jetiwtirib beriw, jetkinshekti kásip-xunarga jóneltiriw xamda orta bilim beriwdiń kóp variantlı úshinshi basqıshın engiziw, tálim-tárbiya beriwde eń aldıńǵı pedagogikalıq qurallardı qóllaw, tálimde baslamashılıq hám dóretiwshilikke keń jol ashıw, onıń eń maqul túsetuǵın sistemaların jaratıw sıyaqlı jaxon tájiriybelerin úyreniw maqsetke muwapıq bolıp tabıladı. Búgingi kúnde keń kólemdegi isloxotlarni óz basınan keshirip atırǵan biziń tálimimiz ushın bul úlken axamiyatga iye. Keyingi jıllarda jaxon tálimi boyınsha kóplegen maqalalar, broshyuralar, qóllanbalar basıp shıǵarıldı, oǵan baǵıshlap seminarlar, ánjumanlar, oqıwlar, ushırasıwlar ótkerildi. Bul biziń tálim sistemasımızda, sırt ellerde oqıw -tárbiya jumıslarınıń jolǵa qoyılıwına. itibar hám qızıǵıwshılıqtıń nátiyjesi bolıp tabıladı.
Ózbekstan Respublikası Prezidentiniń 2016 jıl 29 dekabr degi “2017-2021 jıllarda Mektepke shekemgi tálim sistemasın jáne de jetilistiriw ilajları tuwrısında”gi PQ-2707-sanlı sheshiminiń mazmun-mánisi haqqında
Mektepke shekemgi bilimlendiriw tarawı úzliksiz tálim sistemasınıń dáslepki buwını bolıwı menen birge keyingi tálim sistemasında, balanı mektepke tayarlawda zárúrli áhmiyetke iye boladı. Búgingi kúnde bul bilimlendiriw tarawı mámleket siyasatı dárejesine erisiwi biykarǵa emes. Mámleketimizde ilim-pándi jáne de gúlleniw taptırıw, jaslarımızdı tereń bilim, joqarı ruwxıylıq hám mádeniyat iyesi etip tárbiyalaw, básekige shıdamlı ekonomikanı qáliplestiriw boyınsha baslaǵan islerimizdi jedel dawam ettiriw hám jańa, zamanagóy basqıshqa kóteriw maqsetinde húrmetli Prezidentimiz Shavkat Miromonovich Mirziyoev bul sistemanı tereń analiz etip, sol payıtqa deyin názerden shette bolǵan eń kishi táreplerige shekem itibar qaratdı. Búgingi kúnde Mektepke shekemgi tálim mákemeleriniń tálim programmaları hám oqıw-tárbiyalıq jobalarına qoyılǵan mámleket talapların jetilistiriw aktual máseleliginshe qalıp atırǵanlıǵı anıqlandi. Balalardı mektepke shekemgi tálimge qamtıp alıw kórsetkishi ele tómendegishe qalıp atır. Orın alǵan mashqalalardı ámeliy saplastırıw maqsetinde «2017-2021 jıllarda Mektepke shekemgi tálim sistemasın jáne de jetilistiriw ilajları tuwrısında" gi sheshimi qabıllandı.
2021 jıllarda Mektepke shekemgi tálim sistemasın jáne de jetilistiriw ilajları tuwrısında”gi PQ-2707-sanlı sheshimi - Mektepke shekemgi tálim sistemasın jáne de jetilistiriw, materiallıq-texnikalıqa bazasın bekkemlew, Mektepke shekemgi tálim mákemeleri tarmaǵın keńeytiw, maman pedagog kadrlar menen támiyinlew, balalardı mektep tálimine tayarlaw dárejesin tupten jaqsılaw, tálim-tárbiya procesine zamanagóy tálim programmaları hám texnologiyaların qollanıw etiw, balalardı hár tárepleme intellektuallıq, etikalıq, estetik hám fizikalıq rawajlandırıw ushın shárt-shárayatlar jaratıw tupten reformalawǵa jóneltirilgen qarar bolıp tabıladı. Bul qarar nátiyjesi Mektepke shekemgi bilimlendiriw tarawında keskin ózgerisler, qayta remontlaw jumısları, materiallıq-texnikalıqa bazasın bekkemlew, Mektepke shekemgi tálim mákemeleri tarmaǵın keńeytiw, maman pedagog kadrlar menen támiyinlew, balalardı mektep tálimine tayarlaw dárejesin tupten jaqsılaw, tálim-tárbiya procesine zamanagóy tálim programmaları hám texnologiyaların qollanıw etiw, balalardı hár tárepleme intellektuallıq, etikalıq, estetik hám fizikalıq rawajlandırıw ushın shárt-shárayatlar jaratıw jumısları alıp barılmaqta.

Koncepciyanıń xuquqiy tiykarın qanday hújjetler qurawı haqqında maǵlıwmat

Mámlekette bala huqıqların támiyinlew hám olardı hár tárepleme qorǵaw ushın arnawlı huqıqıy baza qáliplesken desak, atlasmaǵan bólemiz. Atap aytqanda, balalardıń huqıqları mámleketimiz Ózbekstan Respublikası Konstitusiyası, “Tálim tuwrısında”gi Nızam, “Kadrlar tayarlaw milliy programması” hám bilimlendiriw tarawı daǵı basqa huqıqıy -normativ hújjetler. Konstitusiyasında hám basqa nızam hújjetlerinde óz sawleleniwin tapqan. Ózbekstan óz ǵárezsizliginiń dáslepki dáwirinenoq, anıqrog'i 1992-jılı BMTning “Bala huqıqları tuwrısında”gi konvensiyasini ratifikatsiya etiwi menen jámiyetimiz bala huqıqları qanshelli, aktual másele ekenligin xalıq aralıq kólemde tán alıw etdi. Mámleketimizde bala huqıqların támiyinlewde, nızamshılıq hújjetleri hám Bala huqıqları tuwrısındaǵı konvensiya menen bir qatarda, Insan huqıqları umumjahon deklaratsiyasi, Puqaralıq hám siyasiy huqıqlar tuwrısındaǵı xalıq aralıq pakt, Ekonomikalıq, social hám materiallıq huqıqlar tuwrısındaǵı xalıq aralıq pakt, Hayal qızlarǵa salıstırǵanda muqatıwdıń barlıq formalarına toqtatıw berish tuwrısındaǵı konvensiya, Írqiy muqatıwlarǵa toqtatıw berish tuwrısındaǵı konvensiya hám Qiynoq hám de mámile hám jazalawdıń qattı shápáátsiz, insaniylikka qarsı yamasa salawattı kamsituvchi túrlerine qarsı konvensiya, sıyaqlı insan huqıqları boyınsha basqa xalıq aralıq shártnamalarǵa da tayaniladi. Búgingi kunge shekem mámleketimiz 70 dan artıq adam huqıqların tiyisli xalıq aralıq hújjetlerge qosılǵan. Usı xalıq aralıq huqıqıy hújjetler arasında bala huqıqlarına tiyisli xalıq aralıq normalar zárúrli áhmiyetke iye boladı. Sol bólek atap kórsetiw zárúr, Insan huqıqları umumjahon deklaratsiyası qabıl etilgenliginiń 60-jıllıǵı mámleketimizde ken’ bayramlanǵan 2008-jılda Ózbekstan parlamenti bala huqıqlarına tiyisli tómendegi zárúrli xalıq aralıq hújjetlerdi ratifikatsiya etti:
1. Jumısqa qabıllaw ushın eń kishi jas tuwrısındaǵı XMTning konvensiyasini (2008-jıl 4 aprelda);
2. Balalar mehnatining eń jaman formaların qadaǵan etiw hám tamamlawǵa tiyisli asıǵıs sharalar tuwrısındaǵı XMTning konvensiyasini (2008-jıl 8 aprelda);
3. Birlesken Milletler Shólkeminiń Transmilliy uyushgan ayıpkerlikke qarsı konvensiyasini (Nyu-York, 2000-jıl 15-noyabr) toltiriwshi adam sawdasınıń, ásirese, áyeller hám balalar sawdasınıń aldın alıw hám de oǵan shek qoyıw jáne onıń ushın jazalaw haqqındaǵı protokolın (2008-jıl 8-iyulda);
4. Bala huqıqları tuwrısındaǵı konvensiyaga tiyisli balalar sawdası, balalar ǵarbozligi hám balalar pornografiyasiga tiyisli Fakultativ protokoldı (2008-jıl 11-dekabrde);
5. Bala huqıqları tuwrısındaǵı konvensiyag’a tiyisli, balalardıń qurallı waqıyalarda qatnasıwına tiyisli Fakultativ protokoldı (2008-jıl 12-dekabrde). Bala huqıqlarına tiyisli usı xalıq aralıq hújjetler óz gezeginde milliy nızamshılıqtı jetilistiriwge járdem bermekte. Atap aytqanda, O’zbekstanda bala huqıqları hám erkinlikleri, olardı támiyinlew hám qorǵaw máseleleri 100 den artıq nızamlar menen tártipke saliniwina qaramay, 2008-jıl 7-yanvar kúni, bul tarawdaǵı arnawlı nızam esaplanǵan Ózbekstan Respublikasinin’ “Bala huqıqlarınıń kepillikleri tuwrısında” g’i Nızamı kúshke kirdi. Ózbekstan Respublikasınıń “Bala huqıqlarınıń kepillikleri tuwrısındag’i Nızamı Ózbekstannıń huqıq tariyxında bala huqıqlarına tiyisli birinshi arnawlı nızam boldı. Maqsetine qaray, usı Nızam balanıń huqıqıy jaǵdayın belgilewge tiyisli munasábetlerdi tártipke salıwǵa, bala huqıqların hám erkinliklerin yuridikalıq kepillik beriwge qaratılǵan. Oǵan qaray, bala huqıqları hám máplerin ámelge qollanıw etiliwin támiyinleytuǵın kepilliklerdi belgilew nızam menen tártiplestiriletuǵın tiykarǵı obyekt esaplanadı. Atap ótiw kerek, Nızam normalarining yarımınan kópi bala huqıqlarınıń kepilliklerin belgilewge arnalǵan.