Jazodan ozod qilish tushunchasi va turlari

Shartli hukm qilish

JKning 72-moddasi 1-qismiga asosan agar sud ozodlikdan mahrum qilish, intizomiy qismga jo‘natish, xizmat bo‘yicha cheklash yoki axloq tuzatish ishlari jazolarini tayinlash vaqtida sodir etilgan jinoyatning xususiyati va ijtimoiy xavflilik darajasi, aybdorning shaxsi va ishdagi boshqa holatlarni e’tiborga olib, aybdor tayinlangan jazoni o‘tamasdan turib ham uning xulqini nazorat qilish orqali tuzatish mumkin, degan qat’iy fikrga kelsa, shartli hukm qo‘llashi mumkin. Bunday holda sud, basharti, belgilangan sinov muddati davomida jazoning shartliligini bekor qilish asoslari kelib chiqmasa, tayinlangan jazoni ijro etmaslik to‘g‘risida qaror chiqaradi. Shartli hukm qilishning mohiyati shundan iboratki, sud ayblov hukmini chiqara turib, mahkum shaxsga muayyan jazo turini tayinlaydi va uning miqdorini belgilaydi, lekin tayinlangan jazoni shartli deb hisoblashga qaror qiladi, ya’ni mahkum shaxsning muayyan talablarni bajarishi sharti bilan jazoni ijro etmasligni qaror qiladi demak, shartli hukm qilishning yuridik mohiyati mahkum shaxsni unga tayinlangan jazoni amalda o‘tashdan shartli ozod qilishdan iborat. Shartli hukm qilish jinoyat qonuni bilan belgilangan jazo maqsadlariga amaldagi jazoni qo‘llash orqali emas, balki mahkumga ijtmoiy ta’sir bilan birga keluvchi ma'lum majburiy ta’sir choralarini qo‘llash vositasida erishilishini ta’minlaydi (sinov muddati davomida mahkum ustidan nazoratni amalga oshirish; unga sudning ixtiyoriga ko‘ra turli majburiyatlarni yuklash). Shartli hukm qilishda shartsiz hukm chiqariladi, u belgilangan tartibda qonuniy kuchga kiradi.