Javodbek yo q ubo V ergash hayitboyev huquqshunoslik

6-§. Ekologiya nazoratining tushunchasi, maqsadi,
vazifasi va usullari
E k o lo g iy a n a z o r a t i — d a v la t e k o lo g ik s iy o sa tin in g m u h im
tarkibiy qismi sifatida tabiat-jam iyat tizimidagi ekologik m unosa- 
batlarning barqarorligini t a ’m inlashda m uhim aham iyatga egadir.
H a m m a m i z g a m a ’lu m k i, e k o lo g ik - h u q u q iy m u n o s a b a t l a r n i
tartib g a solish ja r a y o n id a ekologiya n a z o ra ti m u h im vazifalarni 
am alga o sh irad i19.
18 I.A .K a rim o v . « O 'z b e k isto n X X I a sr b o 's a g 'a s id a » . — Т.: « O 'z b e k isto n » , 1997.
19 M irzay ev T . « O 'z b e k is to n d a ek o lo g ik m u a m m o la r va p ro k u ro rlik n a z o ra ti» . — 
Т.: Q a to rto l-K a m o lo t, 1999.
170
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

Ekologiya nazorati — a tro f tabiiy muhitni m uhofaza qilish, tabiiy 
resurslardan oqilona foydalanish va ekologik xavfsizlikni t a ’minlash 
qoida-talablarini barch a vazirlik. davlat q o 'm ita la ri va idoralari, 
korxonalar, tashkilotlar, muassasa, m a n s a b d o r va jismoniy shaxslar 
tom o n id an bajarilishini tekshirish, tabiiy m uhit holatini o'rganish 
va kuzatish. chora-tadbirlarni q o ‘llash bilan b o g iiq siyosiy-huquqiy, 
ijtimoiy-iqtisodiy va m a 'n a v iy - m a ’rifiy cho ra-tad b irlar yig'indisini 
o ‘z ichiga oladi.
E k o lo g iy a n a z o r a t i n i n g asosiy m a q s a d i a t r o f ta b iiy m u h i t
barqarorligini saqlashdan ib orat b o i i b , davlat organlari va ja m o a t 
tashkilotlari faoliyatini m uvo fiq lash tirg an ho ld a olib borilishini 
taqozo etadi.
H o z irg i va k e la ja k a v lo d g a b a r q a r o r a t r o f ta b iiy m u h itn i 
t a ’m i n l a s h m a q s a d i d a O ' z b e k i s t o n R e s p u b l i k a s i « T a b i a t n i
m uhofaza qilish to'g 'risida»gi q o n u n in in g 29-m oddasiga asosan, 
e k o lo g iy a n a z o r a t i n i n g asosiy v a z if a la ri s if a tid a q u y i d a g i l a r
belgilangan:
- a t r o f tabiiy m u h it holatini h a m d a x o 'j a lik yuritish va b o s h q a
f a o liy a t t a 's i r i o s tid a u n d a b o 'l a d i g a n o 'z g a r i s h l a r n i k u z a tib
borish;
- a tr o f tabiiy muhitni muhofaza qilish, tabiiy resurslardan oqilona 
foydalanish, a tro f tabiiy muhitni sog'lomlashtirish, tabiatni muhofaza 
qilishga d o ir q o n u n la r talablari va a t r o f tabiiy m u h it sifatining 
n o r m a t i v l a r i g a rio y a etish b o r a s id a g i d a s t u r l a r h a m d a a y rim
tadbirlar bajaralishini tekshirish.
Ekologiya nazorati jara y o n id a quyidagi c hora-tadbirlar amalga 
oshiriladi:
- a tro f tabiiy m uhitda bo'ladigan o'zgarishlarni kuzatish, axborot 
ja m lanm asini shakllantirish;
- a tr o f tabiiy m uhit holatiga antro p o g en t a ’sirlarni o'rganish;
- ish la b c h iq a r is h va x o 'ja lik y u ritis h j a r a y o n i n i n g b a r c h a
ja b h alarid a ekologik qonunchilik qoida-talablariga rioya etilishini 
tekshirish;
- ishlab chiqarish va xo'jalik faoliyatini am alga oshirayotgan 
y u r id ik va ji s m o n i y s h a x s l a r n i n g t a b i a t n i m u h o f a z a q ilish g a 
q a r a tilg a n p ro fila k tik c h o r a - t a d b i r l a r n i n g a m a lg a oshirilishini 
tekshirish;
- tabiiy resurslardan foydalanish bo'yicha ru x satn o m alar berish;
- ekologik qoida-talablarni buzgan yuridik va jismoniy shaxslarni 
aniqlash, ogohlantirish, javobgarlikka tortish;
171
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

- aholi orasida ekologik qonunchilik q oida-talablarni ta rg 'ib va 
tashviqot qilish va b o s h q a l a r " .
D em ak , ekologiya nazorati bilan b o g i i q m u r a k k a b faoliyatini 
olib borishda ekologiya n azorati subyektlari to m o n id a n quyidagi 
asosiy tashkiliy-huquqiy usullar q o ila n ila d i:
- kuzatish — a t r o f tabiiy m u h itd a b o i a d i g a n o 'zg arish larn i 
o'rg an ish va m a ’lu m otlarni to'plash;
- um um lashtirish — a t r o f tabiiy m uhit holatiga zararli va xavfli 
t a ’sirlarni aniqlash, tahlil qilish asosida m a ’lum otlarni tasniflash.
- baholash — a n tro p o g en faoliyat ishlarining zararli, xavfli va 
noqonuniyligini aniqlash.
- ru x sa tn o m a berish — yuridik va jism oniy shaxslarga yer, suv, 
o 's im lik va h a y v o n o t d u n y o s i, yerosti boyliklari va a t m o s fe ra
havosidan foydalanish uchun litsenziya berish;
- ogohlantirish, cheklash va to 'x ta tis h — ekologik xavfli va 
zararli xo'jalik va b o sh q a faoliyatni cheklash, vaqtincha to 'x ta tib
q o 'y ish va bekor qilish;
- j a v o b g a r lik k a to rtish — ekologik q o id a -ta la b la rn i buzgan, 
y u r i d i k va j i s m o n i y s h a x s l a r g a n i s b a t a n m a ’m u r i y - h u q u q i y
javobgarlik choralarini q o i l a s h .
E kologiya n a z o ra ti e k o lo g ik -h u q u q iy m ex an izm n in g m u h im
tarkibiy qismi sifatida a tr o f tabiiy muhit barqarorligini t a ’minlashga 
xizmat qiladi.