Javodbek yo q ubo V ergash hayitboyev huquqshunoslik

E kologiya huquqi manhalarining tushunchasi,
xususiyatlari va 
tizimi.
H a r bir fan, h u q u q sohasi o 'z m an b alarig a ega b o'lib, ushbu 
m a n b a la r asosida rivojlanadi.
T a b ia t bilan jam iyat o'rtasidagi o 'z a r o m u n o sab atlarn i tartibga 
s o lis h d a y o r d a m b e r a d ig a n , q a t n a s h a d i g a n h u q u q i y h u j j a t l a r
ekologiya huquqining m anbasi sifatida qaralishi mum kin.
Ekologiya h u q u q in in g m a n b a la ri m e ’yoriy-huquqiy h u jjatlar 
hisoblanadi.
Shuni alohida t a ’kidlash joizki, har q an d ay huquqiy hujjat m an b a 
bo 'lib xizmat qilmaydi.
Ekologiya huquqining m anbasi sifatida qaralay o tg an huquqiy 
hujjat quyidagi talablarga ja v o b berishi kerak:
162
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

1. Vakolatli davlat organlari to m o n id a n qabul qilinganligi.
2. Belgilangan d o ira d a majburiy aham iyat kasb etishi.
3. Ekologik qoida-talablarni belgilashi.
4. R asm iy shakl, tuzilish, a m al qilish m u d d a tla r i va b o s h q a
atributlarga ega bo'lishi, hokazo.
Ekologiya huquqining m anbalari d eganda a tr o f tabiiy muhitni 
muhofaza qilish, tabiiy resurslardan oqilona foydalanish va aholining 
e k o lo g ik xavfsizligini t a ’m in la sh bilan b o g 'l i q ijtim oiy m u n o ­
sabatlarni tartibga solishga xizmat qiladigan qonunchilik hujjatlari 
tushuniladi.
E k o lo g ik m u n o s a b a t l a r n i ta r tib g a soluvchi k o n s titu tsiy a v iy
q o i d a l a r , O ' z b e k i s t o n R e s p u b l i k a s i q o n u n l a r i , O ' z b e k i s t o n
R e s p u b lik a s i P re z id e n ti, V a z ir la r M a h k a m a s i n i n g f a r m o n va 
q a ro rla ri, M a x su s vakolatli d a v la t b o s h q a r u v o rg a n la ri h a m d a
m a h a lliy d a v l a t h o k i m i y a t o r g a n l a r i n i n g m e ’y o riy h u j j a t l a r i
yig'indisi ekologik qonunchilik hujjatlari tizimini tashkil etadi.
E k o l o g i y a h u q u q i n i n g m a n b a l a r i k e n g q a m r o v l i ijtim o iy
m u n o s a b a tla r n i ta rtb ig a solishi u c h u n h a m u larn i q u y id ag ich a 
tasniflash m umkin:
- y u rid ik kuchi b o 'y ic h a m a n b a l a r q o n u n l a r va q o n u n osti 
m e ’yoriy hujjatlarga bo'linadi.
E k o l o g i k m u n o s a b a t l a r n i t a r t i b g a s o lin is h i y o 'n a l i s h l a r i
bo'yicha:
- tabiatni m uhofaza qilish qonunchiligi;
- tabiiy resurslardan oqilona foydalanish qonunchiligi;
- aholining ekologik xavfsiziligini t a ’minlash qonunchiligi.
M u n o sa b a tla rn i tartibga solish predmeti bo'yicha:
- umumiy va maxsus ekologik qonunchilik hujjatlari;
- huquqiy tartibga solish holati b o 'y ich a m oddiy va protsessual 
ahamiyatidagi qonunchilik hujjatlari;
- q o n u n c h ilik h u jja tla r in in g tizim i b o 'y i c h a o d d iy , kodifi- 
katsiyalashgan va m anbalar.
Qonunchilik hujjatlarining qo'llanilish doirasi bo'yicha:
- hududiy-mintaqaviy;
- respublika miqyosida;
- xalqaro miqyosidagi m a n b a la r va hokazo.
Tabiat-jam iyat tizimida o 'z a ro m u n o sab atlarn i ta rtibga solishda
bir to m o n d a n q o nun, farm on, q aro r, nizom kabi m e ’yoriy hujjatlar, 
ikkinchi tom o n d an , ushbu q o n u n hujjatlarini qo'llanilishiga yordam
berish va davomiyligini t a ’minlashda ekologik norm ativ, standart
163
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

va y o 'r i q n o m a l a r k ab i m in g la b m e ’y o riy -tex n ik a h a m iy a td a g i 
hujjatlar q o 'lla n ila d i15.
E k o l o g i y a h u q u q i n i n g m a n b a l a r i b o s h q a h u q u q s o h a l a r i
m anbalari bilan cham barchas bog'liq bo'lib, ijtimoiy m unosabatlarni 
t a r t i b g a s o lis h t a m o y i l l a r i , u s u l l a r i , q o i d a l a r i n i q o ' l l a s h d a
um um iylikka egadir.
Ekologik qonunchilik hujjatlari m u r a k k a b tizimga ega bo'lib, 
o 'z m a z m u n -m o h iy a tig a k o 'r a biz ularni o 'rg a n ish oson bo'lishi 
uch u n uchta asosiy qismga bo'lamiz:
- ekologiya huquq in in g konstitutsiyaviy asoslari;
- ekologiya sohasidagi O 'zb ek isto n Respublikasining qonunlari 
tizimi;
- ekologiya sohasidagi q o n u n osti m e ’yoriy hujjatlar tizimi.