Жавоблар ўзбекистон тарихининг фан сифатидаги ўрни

103.Чиғатой улусида маданий ҳаёт. 13-аср иккирчи ярм ива ХIV аср биринчи ярмида хўжалик иқтисодий ҳаётдаги силжишлар савдо-сотиқнинг ривожланиши, қолаверса, Чиғатой мўғулларининг тобора ўтроқ ҳаётга мослаша бориши босқинчилик вақтида таназзулга юз тутган маданий хаётнинг нисбаттан жонланишига сабаб бўлди.Аввало шаҳарсозлик Билан боғлиқ бинокорлик ва меъморчилик йўлга қўйила бошланди.Маҳаллий диний улламолар ва дунёвий зодагонлар гоҳида мўғул зодагонларининг баъзилари қурилиш ишларига хомийлик қила бошлашди.Меъморчиикда алоҳида ўрин тутиб турган ганчкорлик, ғишт уймакорлиги, кошинпазлик, меъморий ҳаттотлик қайта тикланди.Мовароуннаҳр Хоразмда маҳаллий бинокорлар иштирокида хонақо, мақбара, масжид, мадраса, Сарой, миноралар, қад кўтара бошлади.Шу даврларда барпо этилган кўпгина меъморий обидалар у ёки бу кўринишида ҳозирги кунларгача етиб келган.Шубҳасиз Чингизхон Ўрдаларининг босқини, Мовароуннаҳр ва Хуросон илм Фан адабиёт ўчоқларига ката зарба бўлиб тушади. ХШ аср, Х1V аср охирларига қадар мўғуллар қадами етмаган ёхуд уларнинг таъсири кам бўлган. Деҳли султонлиги Жанубий Эрон, Кичик Осиё қисман Сурия ва Мисрда илм-фан маърифат, адабиёт тараққий эта бошлаган эди.Фақатгина Х1V аср охири ХV аср бошларига келибгина маърифат маданият ўчоқлари яна Мовароуннаҳр ва Хуросонга кўчади.
104.XIV аср ўрталарида Мовароуннаҳрдаги ижтимоий-сиёсий вазият. 14 асрнинг 50-60-йиларида Мовароуннахрда феодал таркоклик гоятда кучаийб, узаро кураш янада кескинлашди. Мамлакатдаги хар бир вилоят алохида хукмдорликка ажралиб, уллар уртасида низо кучайиб кетган ва конли урушга айланади. Хондамирнинг узишича, улус 10га якин мустакил бекликларга булиниб кетади. Самарканд вилоятида Амир Баён Сулдуз, Кешда Амир Хожи Барлос, Хужандда Амир Боязид Жалоир, Балхда Сулдуз, Хисори Шодион чегарасида Амир Хусайн ва Амир Ясовурийлар узларининг хокимлигини мутлак деб атайди. Сиёсий парокандалик узаро уруш ва жангжаллар иктиосдий тангликка сабаб булиб. мамлакат ахолисини, айникса, дегкон хужалигини хонавайрон килган эди. Бунинг устига Шаркий Туркистон ва Еттисувда ташкил топган Мунгулистон амирлари Мовароуннагрни босиб олиш максадида бир неча бор Мовароуннахрга юриш килиб, уни талайдилар. Мугулистон амирларининг вайронгарчиликка олиб келувчи юришлари, истибдоди ва зулмига карши халк кузгайди. Мана шундай узаро ички цурушлар кизиган, мугуллар зулмига карши мехнаткаш халк харакатлари бошланган бир паллада мамлакатда янги сиёсий куч ечилмокда эди, яъни, киска ваут ичида жахон империясини вужудга келтирган сохибкирон Амир Темур сиёсат майдонига дастлабки мардонавор кадамларни куймокда эди.