45.Ҳозирги ўзбек халқининг этник асосини ташкил қилган қабила, эллатлар. Жаҳон тажрибасига кура, миллат факат бир халк вакиллари асосида шаклланмаган. Хозирги узбек миллатининг таркиб топишида хам махаллий халқлар билан бирга куплаб туркий кабила ва уруглар иштирок килганлару, ундан ташкари катор тадкикотларда узбек халки шаклланишида саккиз мухим давр булганлиги кайд этилиб, улар каторига ахамонийлар, македонгияликлар, араблар ва мугуллар истилолари билан богшщик этник жараёндаги узгаришлар тилга олинади. Бу забт этишлар, шубхасиз Марказий Осиё халклари маданиятига, тилига, турмуш тархзига маълум даражада уз таъсирини утказганю Аммо бу юришларнинг махаллий халклар иркий ва этник холатига жуда кам узгаришлар киритган, лекин улар маҳаллий халқ «қонунини» ва генетикасини тубдан узгартира олмадилар
46.IX-XII асрларда Қарлуқлар, Ўғузлар ва бошқа туркий қавмларнинг ўзбек халқининг этник шаклланишидаги ўрни. 1. Қарлуқлар давлати. VIII аср охири, IX аср бошларида Араб халифалиги оғир сиёсий тангликка учрайди. Бўйсундирилган халқларни итоатда тутиб туриш халифалик учун тобора қийин бўлиб қолди.Мовароуннаҳр ва Хуросон аҳолисининг тез-тез қўзғолон кўтариб туриши, мамлакат ичида узлуксиз давом этган феодал урушлар Араб халифалиги ҳокимиятини заифлаштиради.Мустақил давлатларнинг пайдо бўлишига олиб келди. Шундай давлатлардан бири Қарлуқлар ва Ўғузлар давлатидир.Қадимда Олтойнинг ғарбида, сўнгра Иритиш дарёсининг ўрта оқимида яшаган қарлуқлар қадимий туркий қабилалардан ҳисобланган. VI-VII асрларда Турк хонлиги таркибига кирган. Манбаларда қарлуқлар юрти Фарғона водийси ҳудудларидан шарққа томон 30 кунлик масофага чўзилганлиги айтилган.Бу давлатнинг пойтахти Чу дарёсидан шимолроқда жойлашган Сиёб шаҳрида бўлган.Қарлуқлар давлатида подшоҳлар «Ябғу», «этабғу» деб юритилган. 2.Ўғузлар давлати. VI асрнинг биринчи ярмида Хитойдан то Қора денгиз бўйларигача чўзилган кенг майдонда кўчманчи чорвачилик билан кун кечирган туркий қабилаларнинг туғузларнинг ҳарбий иттифоқи юзага келади ва VI асрнинг иккинчи ярм ива VII асрда улар Турк ҳоқонлиги таркибида эди.Турк ҳоқонлиги емирилгач туғзоғузларнинг каттагина қисми ғуд ёки ўғуз номи остида Сирдарё ҳавзаси ҳамда Орол денгизи бўйида муҳим ўрнашиб, бу ҳудудда улар IX аср охири ва Х аср бошларида у Ўғузлар давлатига асос солади. Янгикент шаҳри Ўғузлар давлатининг пойтахти ҳисобланади. Ўғузлар асосан чорвачилик, хусусан қўйчилик билан шуғулланганлар. Х1 асрда Мовароуннаҳрда Қорахонийлар давлатининг ташкил топиши билан қарлуқ, ўғуз, жигил, яғмо ва бошқа туркий қабила ва уруғларнинг Шош,Фарғона ва бошқа вилоятларда яшовчи туркий аҳоли билан ўтроқ ҳаётга кўчиш жараёни жадаллашади.Шу жумладан туркий ва суғд тилида сўзловчи халқлар бир ота-онанинг эгизак фарзандлари бўлиб, улар урф-одат, дину эътиқод, кийим-кечак, уй-рўзғор, санъат, мусиқа ва бадий адабиёт соҳасида муштарак моддий ва маънавий маданиятни яратдилар.
Do'stlaringiz bilan baham: |