Jarayonlar sodir bo'ladi va urug'lar me’yordagi unuvchanlikka ega bo'ladi

---

jarayonlar sodir bo'ladi va urug'lar me’yordagi unuvchanlikka ega bo'ladi. 
Shuning uchun yana ikkita qo'shimcha davr ajratiladi: hosil yig'ishtirib 
olingandan keyin pishib yetilish va to'la pishish.
Hosil yig'ishtirilgandan keyin pishib yetilish davrida yuqori molekular 
oqsil birikmalarining sintezi tugaydi, erkin yog' kislotalari yog'laiga ayla- 
nadi, uglevodorodlar molekulasi yiriklashadi, nafas olish sustlashadi. Bu 
davrning boshlanishida urug'larning unuvchanligi past, oxirida me’yoriga 
keladi. Uning davomiyligi bir necha kundan bir necha oygacha davom 
etadi va ekin turiga hamda tashqi sharoitga bog'liq holda o'zgaradi.
To'la pishish davri urug' unuvchanligi eng yuqori darajaga yetganda 
boshlanadi. Sug'oriladigan yerlarda, siyrak ekinzorda, sernam. ob-havo sha­
roitida donning yetilishi ancha kechikadi, davomli bo'ladi. Quruq va issiq 
ob-havo sharoitida, erta ekilganda, poyalar qalin bo'lganda, fosforli-kaliyli 
o'g'itlar solinganda g'alla ertaroq yetiladi. Garmsel, yuqori harorat, tuproqda 
namlikning yetishmasligi — «tuproq quig'oqchiligi» va «havo qurg‘oqchiligi»ga 
olib keladi. Bunda donlaming to'lishi to'xtaydi, donlar mayda, burishgan, 
puch bo'ladi, hosil va uning sifati keskin pasayadi.
G'alla ekinlari zang va boshqa kasalliklar, zararli va boshqa hasharot- 
lar bilan zararlanishi natijasida don hosili va sifati keskin pasayadi. Ekin- 
laming yotib qolishi ham shunday oqibatlarga olib keladi. Yotib qolishga 
qarshi kurashda tur, kampozan preparatlari qo'llaniladi. Retardantlarni 
qo'llashda pastki bo'g'in oraliqlari qisqaradi, yo'g'onlashadi, o'simlikning 
bo'yi 15—25 sm ga kamayadi, poyaning yotib qolishga chidamliligi ortadi.
Samarqand qishloq xo'jalik institutining O'simlikshunoslik kafedrasi 
olib borgan tajribalarda tur preparati (60 %) gektariga 4 kg naychalash 
fazasining boshlanishida qo'llanilganda, sug'oriladigan yerlarda kuzgi 
bug'doy don hosili 8 s/ga oshgan.
2.2. KUZGI DON EKINLARI