Жаҳон иқтисодиётидаги энг оғир инкирозлар 1873-79-йиллардаги инқироз


йилги ҳалокатдан кейин Уолл-Стрит ва Броуд-Стрит чорраҳасида оломон йиғилиб турган ҳолати



Download 1,47 Mb.
bet13/24
Sana24.03.2022
Hajmi1,47 Mb.
#507748
1   ...   9   10   11   12   13   14   15   16   ...   24
Bog'liq
Инқирозлар.МХИ-01..

1929 йилги ҳалокатдан кейин Уолл-Стрит ва Броуд-Стрит чорраҳасида оломон йиғилиб турган ҳолати.
Федерал захира тизими пул муомаласини кенгайтириш ва сўнгги чора сифатида қарз берувчидек ҳаракат қилиш орқали пул дефляцияси ва банкротлик жараёнини қисқартириши керак деган келишув мавжуд бўлган. Агар улар буни амалга оширганларида эди, иқтисодий таназзул унчалик оғир бўлмаган ва анча қисқароқ бўлар эди. Замонавий асосий оқим иқтисодчилари бунинг сабабларини қўйидагича кўришади.
Хусусий сектор томонидан талабнинг етарли эмаслиги ва молиявий харажатларнинг етарли эмаслиги (Кейнсчилар).
Пул массасининг қисқариши (монетаристлар) ва шу сабабдан банк инқирози, кредитлар ва банкротликларнинг камайиши.
Етарли бўлмаган сарф-харажатлар, пул массасининг қисқариши ва маржадаги қарзлар нархларнинг пасайишига ва кейинги банкротликларга олиб келди (Ирвинг Фишернинг қарз дефляцияси).
Британиялик иқтисодчи Жон Майнард Кейнс «Иш билан таъминлаш, фоизлар ва пулларнинг умумий назарияси»да иқтисодиётдаги ялпи харажатларни камайтириши даромадларнинг ва иш билан бандликнинг ўртача даражадан анча паст бўлишига ёрдам кўрсатган деган фикрни илгари сурди. Бундай вазиятда иқтисодиёт иқтисодий фаолиятнинг паст даражаларида ва юқори ишсизлик даражасида мувозанатга эришди.
Кейнснинг асосий ғояси содда бўлган: одамларни тўлиқ иш билан таъминлаш учун ҳукумат иқтисодиёти сустлашганда дефицитни бошдан кечириши керак, чунки хусусий сектор ишлаб чиқаришни нормал даражада ушлаб туриш ва иқтисодиётни турғунлик ҳолатидан чиқариш учун етарли маблағ сарфламайди. Кейнс иқтисодчилар иқтисодий инқироз даврида ҳукуматларни давлат харажатларини кўпайтириш ёки солиқларни камайтириш орқали сустликни кўтаришга чақирди.
Депрессия бошланганда, Франклин Д. Рузвелт АҚШ иқтисодиётини қайта бошлаш учун жамоат ишларини, фермер хўжаликларига бериладиган субсидияларни ва бошқа воситаларни синовдан ўтказиб кўрди, аммо буджетни мувозанатлаштиришдан бутунлай воз кечмади. Кейнсчиларнинг фикрига кўра, бу иқтисодиётни барқарорлаштирган, аммо Рузвелт Иккинчи Жаҳон уруши бошлангунга қадар иқтисодиётни турғунликдан чиқариш учун ҳеч қачон етарли маблағ сарфламаган.
Монетаристик тушунтиришни америкалик иқтисодчилар Милтон Фридман ва Анна Ж. Швартс тушунтириб берган. Улар Буюк Депрессияни барча инқироз банкларнинг учдан бир қисми йўқ бўлиб кетишига сабаб бўлган банк инқирози, банк акциядорлари бойлигининг камайиши ва энг муҳими пулларнинг 35 фоизга қисқариши билан изоҳладилар ва буни « Буюк қисқариш » деб аташди. Бу нархларнинг 33% пасайишига олиб келди (дефляция). Фоиз ставкаларини пасайтирмаслик, пул базасини кўпайтирмаслик ва унинг қулаб тушишига йўл қўймаслик учун банк тизимига ликвидлик киритмаслик орқали Федерал захира одатдаги турғунликнинг Буюк Депрессияга айланишини пассив равишда кузатди.
Фридман ва Швартснинг таъкидлашича, агар фонд захираси агрессив чоралар кўрган бўлса, фонд бозори қулашидан бошлаб, иқтисодиётдаги пасайиш шунчаки оддий турғунлик бўлар эди.Ушбу фикрни Федерал резерв губернатори Бен Бернанке Фридман ва Швартсни шарафлаган нутқида қуйидаги сўзлар билан тасдиқлаган: Федерал захиранинг расмий вакили мақомимни бироз суистеъмол қилиш билан нутқимни тугатишга ижозат беринг. Мен Милтон ва Аннага айтмоқчиман: Катта депрессия ҳақидаги фикрда сиз ҳақсиз. Биз уддаладик. Кечирасиз. Аммо сизга раҳмат, биз энди бундай қилмаймиз - Бен С. Бернанке
Нью-Йоркдаги Америка Иттифоқи Банкда оломон,Буюк Депрессия бошланишида бўлган банк вақтида.
Федерал захира баъзи бир йирик давлат банкларининг, хусусан Нью-Йорк банкидаги муваффақиятсизликларга йўл қўйди - бу маҳаллий банкларда ваҳима кенг кўламда иш олиб борди ва Федерал захира банклар қулаб тушганда ёнбошлаб ўтирди.
Ўша пайтда Федерал Резерв берилиши мумкин бўлган кредит миқдори Федерал Резерв тўғрисидаги қонун билан чекланган эди, бу учун чиқарилган Федерал Резерв Ноталарининг 40% олтин қўллаб-қувватланиши керак эди. 20-асрнинг 20 йилларининг охирига келиб, Федерал захира ўзидаги олтин билан таъминланиши мумкин бўлган рухсат этилган кредит лимитига деярли эришди. Ушбу кредит Федерал захира талаб қоғозлари шаклида бўлган.
«Олтин ваъдаси» «қўлидаги олтин» га ўхшамайди, айниқса, улар Федерал резерв ноталарининг 40 фоизини қоплашга етадиган олтинга эга бўлганди. Банк ваҳима пайтида ушбу талаб қоғозларининг бир қисмини Федерал захира олтини учун сотиб олди. Федерал захира тизими рухсат этилган кредит бўйича чекловни қўйганлиги сабабли, ўз захираларида олтиннинг ҳар қандай пасайиши кредитнинг янада пасайиши билан бирга бўлиши керак эди. 1933 йил 5 апрелда Президент Рузвелт 6102-сонли буйруқни имзолади ва олтин сертификатлар, тангалар ва қуйма буюмларнинг хусусий эгалигини ноқонуний қилди, натижада бу Федерал захира олтинга бўлган босимни сезиларли даражад камайтирди.


Download 1,47 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   9   10   11   12   13   14   15   16   ...   24




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish