Жаҳон иқтисодиётидаги энг оғир инкирозлар 1873-79-йиллардаги инқироз

Инқирознинг бошланиши
1994 йил унинг маъмурияти сехениосининг сўнгги йили бўлганлиги сабабли (мамлакатнинг олти йиллик ижро етувчи ваколат муддати чегараси), ўша пайтдаги президент Карлос Салинас де Гортари 1994 йилги Мексикада бўлиб ўтган умумий сайловларда Институционал Инқилобий партиядан (ПРИ) президентликка номзод сифатида Луис Доналдо Колосиони маъқуллаган. Сайлов йилларида партия анъаналарига кўра, Салинас де Гортари қайд етилмаган сарф-харажатларни бошлади. Ўша йили Мексиканинг жорий ҳисоби тақчиллиги ЯИМнинг тахминан 7 фоизигача ўсди ва Салинас де Гортари молия ва давлат кредити котибиятига , Мексика ғазначилигига қисқа муддатли песодаги ғазначилик векселларини AҚСҲ долларида қайтарилиши кафолатланган, “ тесобонос ” деб номланган векселлар муомаласига рухсат берди. Ушбу векселлар Мексиканинг " cетес " деб номланган анъанавий песодаги ғазна векселларига қараганда пастроқ даромад келтирди , аммо уларнинг доллардаги даромадлари хорижий инвесторлар учун янада жозибадор еди.
Шимолий Aмерика еркин савдо битими (НAФТA) имзолангандан кейин инвесторларнинг ишончи ошди . НAФТA 1994-йил 1-январда кучга киргандан сўнг, кўпроқ қарз беришга интилаётган хорижий сармоядорлар туфайли Мексика корхоналари ҳамда Мексика ҳукумати янги хорижий капиталдан фойдаланиш имкониятига ега бўлди. Мексиканинг сиёсий хавф -хатарига оид халқаро тушунчалар ўзгара бошлади, аммо Запатиста миллий озодлик армияси Мексика ҳукуматига уруш еълон қилиб , Чиапасда зўравон қўзғолонни бошлади . ПРИ президентлигига номзод Луис Доналдо Колосио сайловолди ташвиқоти пайтида ўлдирилганида инвесторлар Мексикадаги сиёсий ноаниқлик ва барқарорликни шубҳа остига олдилар.Тихуана 1994 йил март ойида ва Мексика молиявий активлари учун юқори хавф мукофотини белгилашни бошлади. Юқори хавф мукофоти дастлаб песо қийматига таъсир қилмади, чунки Мексикада қатъий курс мавжуд еди.
Мексиканинг марказий банки Банcо де Мéхиcо песо қийматини AҚШ долларига нисбатан айирбошлаш курси орқали ушлаб турди, бу еса песонинг тор доирада долларга нисбатан қимматлашиши ёки қадрсизланишига имкон берди. Буни амалга ошириш учун марказий банк тез-тез очиқ бозорларга аралашиб , қозиқни ушлаб туриш учун песо сотиб олади ёки сотади. Марказий банкнинг интервенсия стратегияси қисман AҚСҲ долларида янги қисқа муддатли давлат қарзи воситаларини чиқаришни ўз ичига олди. Кейин улар қарзга олинган доллар капиталини валюта бозорида песо сотиб олиш учун ишлатган, бу еса ўз навбатида песонинг қадрланишига сабаб бўлди. Банкнинг песо қадрсизланишини юмшатишдан мақсади сезиларли даражада заифлашган миллий валютага ега бўлган инфляция хавфидан ҳимоя қилиш еди, аммо песо керак бўлганидан кучлироқ бўлганлиги сабабли, маҳаллий корхоналар ва истеъмолчилар тобора кўпроқ импорт сотиб олишни бошладилар ва Мексика йирик валютани бошқара бошлади. Савдо камомади. Спекуляторлар песо сунъий равишда ҳаддан ташқари оширилганлигини таний бошладилар ва капиталнинг спекулятив парвозига олиб келди, бу еса песога бозор босимини янада кучайтирди.
Мексиканинг марказий банки 1988 йилда песо курсини долларга белгилаганида стандарт марказий банк сиёсатидан четга чиқди. Марказий банк пул базасининг қисқариши ва фоиз ставкаларининг ошишига рухсат бериш ўрнига, пул базасини мустаҳкамлаш ва фоиз ставкалари ўсишнинг олдини олиш учун ғазна векселларини сотиб олди. - айниқса 1994 йил сайлов йили бўлганини ҳисобга олсак. Бундан ташқари, тесобоносларга AҚСҲ доллари евазига хизмат кўрсатиш Марказий банкнинг валюта захираларини янада қисқартирди. Макроиқтисодий трилеммага мос келади , унда белгиланган валюта курси ва молиявий капиталнинг еркин оқими бўлган мамлакатпул- кредит сиёсати автономиясини қурбон қилади, марказий банкнинг песо курсини қайта баҳолашга қаратилган интервенсиялари Мексикада пул таклифининг қисқаришига олиб келди (валюта курси қошилмаганда валюта қадрсизланишига йўл қўйган бўлар еди). Марказий банкнинг валюта заҳиралари қисқара бошлади ва 1994-йил декабрида унинг AҚСҲ доллари тўлиқ тугаб қолди.
Инқироз
1994-йил 20-декабрда янги инаугурация қилинган президент Ернесто Зедилло Мексика марказий банки песонинг 13% дан 15% гача девалвациясини еълон қилди. Олдинги бундай қилмаслик ҳақидаги ваъдаларидан кейин песонинг қадрсизланиши инвесторларни сиёсатчиларга шубҳа билан қарашга ва қўшимча девалвациялардан қўрқишларига олиб келди. Инвесторлар чет ел инвестицияларига оқиб келишди ва ички активларга янада юқори риск мукофотини қўйишди.
Мексика песосига бозор босимини туширди. Валютанинг кейинги девалвациясини кутаётган хорижий инвесторлар Мексика фонд биржаси кескин пасайганлиги сабабли, Мексика инвестицияларидан капитални тезда олиб қўйишни ва акцияларни сотишни бошладилар. Бундай капитални, хусусан, қарз воситаларидан қочишни тўхтатиш учун Мексика марказий банки фоиз ставкаларини оширди, аммо қарз олиш харажатларининг юқорилиги охир-оқибат иқтисодий ўсиш истиқболларига тўсқинлик қилди.
Мексика ўзининг муддати ўтган қарз мажбуриятларини бекор қилиш вақти келганида , бир нечта инвесторлар янги қарз сотиб олишга қизиқиш билдиришди. Тесобоносни тўлаш учун марказий банкнинг ўзининг жуда заифлашган песоси билан доллар сотиб олишдан бошқа иложи йўқ еди, бу жуда қимматга тушди. Мексика ҳукумати яқинлашиб келаётган суверен дефолтга дуч келди .
22-декабрда Мексика ҳукумати песонинг сузиб юришига рухсат берди , шундан сўнг песо яна 15 фоизга қадрсизланди. Мексика песоси қиймати тахминан 50% га 3,4 МХН /УСД дан 7,2 гача қадрсизланди, тўрт ойдан сўнг атиги 5,8 МХН/УСД га тикланди. Худди шу тўрт ой ичида Мексикада нархлар 24% га ўсди ва 1995 йилда умумий инфляция 52% ни ташкил етди. Инқирозгача бўлган бир неча йил ичида Мексиканинг 45 миллиард долларлик активларига сармоя киритган 10 та инвестиция фондлари Мексика ва бошқа ривожланаётган мамлакатлардаги ўз позицияларини йўқ қила бошладилар . Хорижий инвесторлар нафақат Мексикадан, балки ривожланаётган бозорлардан ҳам қочиб кетишдиУмуман олганда ва инқироз Осиё ва Aмерикадаги бошқа молиявий бозорларда молиявий юқумли касалликларга олиб келди. Мексика инқирозининг Чили ва Бразилиядаги таъсири “Теқуила еффекти” ( испанча : ефеcто теқуила ) номи билан машҳур бўлди.
Ёрдам
1995 йил январ ойида AҚШ Президенти Билл Клинтон AҚШнинг янги тасдиқланган молия вазири Роберт Рубин , AҚШ Федерал резерви раиси Aлан Греенспан ва ўша пайтдаги Ғазначилик котиби ўринбосари Ларри Суммерс билан Aмериканинг жавобини муҳокама қилиш учун учрашув ўтказди. Суммерснинг учрашув ҳақидаги хотирасига кўра:
Котиб Рубин бунга қисқача замин яратди. Кейин ўз йўлида бўлганидек, вазиятни ва таклифимизни батафсил тушунтириш учун бошқа бировга, яъни менга мурожаат қилди. Ва мен 25 миллиард доллар кераклигини ҳис қилганимни айтдим ва президентнинг сиёсий маслаҳатчиларидан бири: "Ларри, сиз 25 миллион долларни назарда тутяпсиз", деди. Ва мен: "Йўқ, мен 25 миллиард долларни назарда тутяпман", дедим . ... Хонада бироз хиралик бор еди ва унинг [Клинтоннинг] бошқа сиёсий маслаҳатчиларидан бири шундай деди: “Жаноб. Президент, агар сиз бу пулни Мексикага юборсангиз ва у 1996 йилдан олдин қайтиб келмаса, 1996 йилдан кейин қайтиб келмади.
Клинтон шунга қарамай, қутқарув учун Конгрессдан рухсат олишга қарор қилди ва Конгрессдан мажбуриятларни олиш учун Суммерс билан ишлай бошлади.
Ноқонуний иммиграциянинг мумкин бўлган ўсишини олдини олиш ва инвесторларнинг Мексикага ишончсизлигининг бошқа ривожланаётган мамлакатларга тарқалишини юмшатиш учун Қўшма Штатлар 1995 йил январ ойида ХВФ томонидан бошқариладиган 50 миллиард долларлик қутқарув пакетини мувофиқлаштирди. Г7 ва Халқаро ҳисоб-китоблар банки (БИС). Пакет Мексика давлат қарзи учун кредит кафолатларини ўрнатди , бу унинг ўсиб бораётган хавф-хатарларини юмшатишга ва инвесторларнинг ўз иқтисодиётига ишончини оширишга қаратилган. Мексика иқтисодиёти жиддий рецессияни бошдан кечирдива песонинг қиймати қутқарув дастурининг янада ёмонроқ қулашнинг олдини олишдаги муваффақиятига қарамай сезиларли даражада ёмонлашди . Ўсиш 1990-йилларнинг охиригача давом етмади.
Қутқарувнинг шартлилиги Мексика ҳукуматидан янги пул -кредит ва фискал сиёсат назоратини ўрнатишни талаб қилди, гарчи мамлакат НAФТA бўйича ўз мажбуриятларини бузмаслик учун савдо протекционизми ва қатъий капитал назорати каби тўлов балансини ислоҳ қилишдан бош тортди . Кредит кафолатлари Мексикага қисқа муддатли давлат қарзини қайта тузиш ва бозор ликвидлигини яхшилаш имконини берди. Қутқарув учун йиғилган тахминан 50 миллиард долларнинг 20 миллиард доллари Қўшма Штатлар, 17,8 миллиард доллари ХВЖ, 10 миллиард доллари БИС, 1 миллиард доллари Лотин Aмерикаси давлатлари консорсиуми ва 1 миллиард доллари Канада томонидан қўшилган.
Клинтон маъмуриятининг Мексика учун қутқарув дастурини ташкил қилиш ҳаракатлари қийинчилик билан кутиб олинди. Бу AҚШ Конгресси аъзоларининг танқидига сабаб бўлди , шунингдек, оммавий ахборот воситаларининг текширувига ҳам сабаб бўлди. Маъмуриятнинг позицияси учта асосий ташвишга асосланган еди: Мексика AҚШ товарлари импортини камайтиришга мажбур бўлган тақдирда Қўшма Штатлардаги потенциал ишсизлик (ўша пайтда Мексика AҚШ експортининг учинчи йирик истеъмолчиси еди); қўшни давлатдаги сиёсий беқарорлик ва зўравонлик; ва ноқонуний иммиграциянинг мумкин бўлган ўсишиМексикадан. Баъзи Конгресс вакиллари америкалик иқтисодчи ва Федерал депозитларни суғурталаш корпорациясининг собиқ раиси Л. Уилям Сейдман билан Мексика Aмерика Қўшма Штатларини жалб қилмасдан, айниқса, маънавий хавфни олдини олиш учун кредиторлар билан музокара олиб бориши керак деган фикрга қўшилди . Бошқа томондан, Фед раиси Aлан Греенспан каби AҚШнинг иштироки тарафдорлари , Мексика суверен дефолтининг оқибатлари шунчалик ҳалокатли бўладики, бу маънавий хавф хавфидан анча юқори бўлади.
AҚШ Конгресси Мексикани барқарорлаштириш тўғрисидаги қонунни қабул қила олмаганидан сўнг, Клинтон маъмурияти AҚШ Ғазначилигининг валюта барқарорлаштириш жамғармаси маблағларини Мексика учун кредит кафолати сифатида белгилаш бўйича дастлаб рад етилган таклифни истамай маъқуллади. Бу кредитлар 600 миллион долларлик яхши фойда келтирди ва ҳатто муддатидан олдин қайтарилди. Ўшанда - AҚШ молия вазири Роберт Рубин Мексикани қутқариш дастурини қўллаб-қувватлаш учун Валюта барқарорлаштириш жамғармасидан маблағ ажратиши Aмерика Қўшма Штатлари Палатасининг Молиявий хизматлар қўмитаси томонидан текширилган., бу мумкин бўлган манфаатлар тўқнашуви ҳақида хавотир билдирди, чунки Рубин илгари Мексика акциялари ва облигацияларини тарқатишда муҳим улушга ега бўлган Голдман Сачс директорлар кенгаши раиси бўлиб ишлаган .