Жаҳон иқтисодиёти ва дипломатия университети

3. Сиёсий конфликтни бошқариш ва ечишнинг ўзига хос хусусиятлари.
У ёки бу низоли ҳолатдан қандай чиқиб кетиш мумкин, деган саволга универсал жавоб йўқ. Сабаби, ҳар бир низоли вазият қайтарилмас харакгерга эгадир. Бироқ, шунга қарамай, конфликтларнинг табиати, уларнинг асосий хусусиятлари, баъзи қонуниятларининг ривожи ва уларни ечиш йўллари ҳақида бироз бўлса-да, билимга эга бўлиш мумкин. Бу борада профессор Буртон-нинг конфликтларни ечишга қаратилган мулоҳазалари алоҳида аҳамият касб этади. У конфликтни ечиш, бошқариш ва ҳал этиш ўртасидаги фарқни эъти-роф этади. Унинг фикрига кўра бошқарув конфликтни чегаралаши ёки чек-лаши мумкин. Конфликтни бартараф этиш эса ҳуқуқий ва бошқарув жараёни бўлиб, у одатда элита томонидан амалга оширилиши назарда тутилади.
«Конфликтни ечиш» эса бу конфликтларни уларнинг илдизини ёки асо-сини таҳлилий услублар ёрдамида ўрганиш орқали тугаллашдир. Конфликт-ни ечиш, уни бошқариш ёки бартараф этишнинг акси сифатида муаммо-нинг доимий ечимини конфликтга қатнашувчи томонларнинг барчасини жалб этган ҳолда тугаллаш тушунилади.
Конфликтларни ечиш жараёни сиёсий, ижтимоий ва иқгисодий тизимлар-даги ўзгариш жараёнидир. Яъни у индивидуал, гуруҳ эҳтиёжларини ва, шунинг-дек, мазкур эҳтиёжларни қондириш учун керак бўлган институционал ўзгариш-ларни эътиборга олган ҳолда муаммонинг ечимини топиш жараёнидир.
Анъанавий ёндашувларга кўра, конфликтларни бошқариш музокара-лар ва элчиликка асосланган. Мазкур ёндашувлар конфликтга киришган то-монларнинг музокараларга тайёрлиги ва музокаралар юритиш учун муҳим бўлган бирор предмет бўлган тақцирдагина рўй бериши мумкин.
Конфликтларни ечиш жараёнида энг кўп кузатиладиган ҳолат бу ҳуку-матлараро, ёки томонлар раҳбарлари ўртасида бўлиб ўтадиган дипломатия музокаралари кўринишида бўлади. Бироқ айни вақгда, норасмий тарзда кон-фликтлашувчи томонлар ўртасида ижтимоий фикрни шакллантиришга ва, шунингдек, керакли инсоний ва моддий ресурсларни топишга хизмат қила-диган амалий тадбирлар бу ўринда эътибордан четда қолади.
Мазкур жараёнда оммавий ахборот воситаларининг роли ҳам беқиёсдир. Аммо бу масалада оммавий ахборот воситаларининг бетараф маълумот тар-қатиши муҳим роль ўйнайди. Қанчалар ачинарли бўлмасин, кўп ҳолларда бу воситалар кимларнингдир қуроли бўлиб хизмат қилиш ҳоллари кўп учрайди ва энди эришиб келинаётган тинчликка ўтиш жараёнини мураккаблаштириб юборади, холос.
Агарда сиёсий конфликтлар қуролли конфликтлар даражасига кўтарил-ган бўлса, у ҳолда уларни ечиш учун қуйидаги қатор тадбирларни амалга ошириш зарурати тугилади. Булар: конфликтларни бошқариш, кейин аста-секинлик билан конфликтларни тугатиш, сўнгра тинчликни таъминлаш ва охири конфликтларни ечиш устида бош қотирилади.
218
Конфликтларни ечишнинг мураккаблиги шундан иборатки, нотўғри олиб борилган тадбирлар маълум вақгга бўлса-да тўхтатиб турилган конф-ликтларнинг яна янгидан кучга киришига сабаб бўлиши мумкин.
Бир мамлакат ичидаги конфликтларни ечишда ҳам, ўз навбатида, қуйи-даги жараёнлар мавжуд: