Жаћон иќтисодиёти ва дипломатия университети

Bozor iqtisodiga o‘tgan mamlakatlarda iqtisodiyotga davlat ta’sirining asosiy 
shakllari 
 
Iqtisodda davlat sektori 
 
"Katta yettilik"ka kiruvchi Yevropa mamlakatlari iqtisodida davlat sektori eng ko‘p rivoj 
topdi. Uning asosiy faoliyat ko‘lamlari quyidagilardan iborat bo‘ldi: 
a) ishlab chiqarish kuchlarining egasi sifatida tadbirkorlik ishlarini olib borish; 
b) sotsial sohani rivojlantirish maqsadida milliy daromadning bir qismini davlat xazinasi
ixtiyoriga ajratish; 

---

v) umummilliy miqyosda iqtisodiyotni tartibga solish. 1990-yillarda asosiy 
jamg‘armalarga kirib kelgan yalpi qo‘yilmalarning muhim qismi davlat sektoriga to‘g‘ri keldi: 
bu Fratsiyada 35%ni, Germaniyada 15%, Italiyada 10,6%ni tashkil etdi va bu sektor yalpi 
ijtimoiy mahsulotning 25%ga yaqinini iste’mol qildi hamda ilmiy-tadqiqot, tajriba-konstruktorlik 
izlanishlariga sarflangan xarajatlarning 50%dan ko‘prog‘ini moliyalashtirdi. 
Bir qator mamlakatlarda (Italiya, Fransiya, Belgiya, Niderlandiya, Lyuksemburg, 
Germaniya, Buyuk Britaniyada) davlat sektori bozor iqtisodini qayta ishlab chiqarish uchun 
shart-sharoit ta’minlagan holda mustahkam mavqelarni egallab turibdi. U xususiy tadbirkorlik 
uchun unchalik naf keltirmaydigan, kam daromadli sohalarda faoliyat ko‘rsatmokda. 
Odatda bular ishlab chiqarish infrastrukturasi tarmoq-lari: temiryo‘l, aviatsiya transporti, 
aloqa, quvur yotqizish yo‘llari, dengiz portlari, energetika, mudofaa, atom sanoati, bir qator 
mamlakatlarda esa, mashinasozlik tarmoqlaridan ham iborat bo‘ladi. 
Tajriba shuni ko‘rsatdiki, davlat korxonalari xususiy korxonalarga nisbatan kamroq samara 
berishiga qaramay, ishlab chiqarishning ahamiyati faqat iqtisodiy ko‘rsatkichlar 
bilangina emas, balki jamiyatga qanchalik naf keltirishi bilan o‘lchanadigan joylarda, ya’ni 
takror ishlab chiqarish uchun ijtimoiy shart-sharoitlar yaratib beradigan sohalarda g‘oyat 
matlubdir. Shulardan kelib chiqib aytish mumkinki, har bir muayyan tarixiy bosqichda davlat 
sektorining ko‘lamlari uning iqtisodiy samaradorligining qanchalik ozligi va kamxarjligiga emas, 
balki, xususiy kapital davlat nazoratidagi korxonalar faoliyatining taqdiri uchun o‘z zimmasiga 
qanchalik mas’uliyat olishi bilan ham bog‘liqdir.