Jamurad yangiboyevich, amirov

Mineral  moddalar  hayvonning  barcha  a’zo  va    to‘qimalarining, 
shuningdek    chorva  mahsulotlarinining  tarkibiy    qismiga  kiradi.  Ayniqsa,    ular 
yosh  hayvonning  o‘sish  va  rivojlanishi,  voyaga  yetgan  hayvonlarni 
pushtdorligini oshirishga xizmat qiladi. 
Mineral  moddalar  ozuqalarda  turli  holatda  uchraydi:  ishqor,  organik  va 
mineral tuzlar, fosfor, oltingugurt, krYemniy, magniy kabi elYementlar, organik 
birikmalar tarkibida uchraydi. 
 O‘simlik ozuqalarida mineral moddalar ko‘p bo‘lmay - 5%gachani tashkil 
qiladi. 
Dukkakli donlarda kalsiy, ildizmevalarda kaliy,  fosfor  esa kepak, shrot  va 
kunjarada ko‘proq uchraydi.  
Mineral moddalar organizmda energetik manba bo‘lib xizmat qila olmaydi, 
lekin ular hazm bo‘lishi uchun ko‘p energiya sarflanmaydi. 
Ozuqaning  organik  qismi  azotli  (xom  protein)  va  azotsiz  (xom  yog‘,  xom 
kletchatka va azotsiz ekstrativ moddalardan) tashkil topgan. 
Xom  protein  oziqa  tarkibida  azotni  6,25  ga  ko‘paytirish  hisoblanadi, 
taxminan  protein tarkibida  o‘rtacha 16% azot  bo‘ladi. Har xil oziqalarda uning 
nisbati turlicha  bo‘ladi. Xom protein oqsillar va amidlardan iborat. 
Oqsillar hayvonlar oziqlanishida alohida o‘rin tutadi. U barcha a’zolar va 
to‘qimalarning  tarkibiy  qismiga  kiradi;  hayot  uchun  zarur  jarayonlar  oqsil 
almashinuvi  bilan  bog‘liq,  chunki  barcha  ferment,  gormon,  biologik  aktiv 
moddalar  oqsillar  ishtirokida  paydo  bo‘ladi  va  modda  almashinuvida  ishtirok 
etadi. 
O‘simlik oqsillari hujayra protlazma  va yadrosida kolloid holda bo‘ladi. 
Ozuqalar  tarkibida  u  3%  dan  90%  uchraydi,o‘simlik  oziqalardan  shrot  va 
kunjarada  ko‘p  bo‘lib  30-40%  ni  tashkil  qiladi,  dukkakli  donlarda  25-30%, 
dukkakli o‘tlar pichanida 14-15%, boshoqli donlarda 8-12%, somonda 4%, oqsil 
hayvonot  ozuqalarida  ko‘p  bo‘ladi  yoki  70-90%  (go‘sht  uni,  quritilgan  qon) 
tashkil qiladi. 
Oqsillar aminokislotalardan tashkil topib, ular hayvon organizmida muhim 
ahamiyatga  ega.  Oziqa  oqsillari  tarkibida  o‘rni  almashmaydigan  va  o‘rni 
almashadigan  aminokislotalar  uchraydi,  birinchi  hayvonot,  ikkinchisi  o‘simlik 
oziqalarida ko‘proq bo‘ladi. 
Kovshovchi  hayvonlar  bir  kameralik  hayvonlar  va  parrandalardan  o‘laroq 
katta  qorinda  mikroorganizmlar  sintez  qilgan  o‘rni  almashmaydigan 
aminokislotalar hisobiga talablarini qisman qondiradi. 
Amidlar,  bular  organik  va  mineral  azotli  birikmalar  bo‘lib,  erkin 
aminokislotalar,  aminokislotali  amidlar,  ammoniy  tuzlari,  nitritlar  va  nitratlar 
holida uchraydi.  

---

 
51 
Amidlar  o‘simliklarning  yosh  paytida  ko‘proq  bo‘ladi,  ular  ildizmevalarni 
uzoq  saqlaganda  amidlar  nisbati  ortadi;  ular  40-60%  o‘simliklarni  silosda  va 
kovshovchi hayvonlar katta qornida ovqat hazm bo‘lishda parchalanib ketadi. 
Azotli,  oqsil  bo‘lmagan  moddalarning  turli  qishloq  xo‘jalik  hayvonlariga 
ahamiyati  bir  xilda  Yemas.  Hayvonlar  asosan  aminokislota  va    aminokislota 
amidlarini  o‘zlashtirishadi;  amid;  nitrit  va  nitratlar  cho‘chqa  va  parranda 
organizmida  azot  manbai  bo‘lib  xizmat  qiladi,  agar  u  me’yordan  oshsa  ularni 
zaharlashi  mumkin,  bu  hol  kovshovchi  hayvonlar  uchun  esa  uncha  xavfli 
Yemas. 
Proteinlar  me’yordan  ko‘p  organizmga  tushsa,  energiya  manbai  sifatida 
foydalaniladi.