Jamurad yangiboyevich, amirov

Oziqalarning tarkibi va tuyimliligiga ta’sir qiluvchi omillar. 
 
Oziqalarning    tarkibi  va  tuyimliligiga  qator  omillar  ta’sir  etadi,  iqlim 
sharoiti,  tuproq,  o‘simliklarning  yetilish  bosqichi  (vegetatsiya  fazasi),  o‘g‘itlar, 
o‘simliklarning  turi va navi, agrotexnika, tayyorlash usullari, saqlash sharoitlari 
shular jumlasidan. 
Iqlim sharoiti.  Turli hududlarda foydali harorat, namlik, yil fasllari bo‘yicha, 
vegetatsiya  davrining   davomiyligi,  quyosh  nuri  tuproq  eritmalari  bilan  fotosintez 
jarayoni  kechib  hosildorlik,  hamda  organik  va  mineral  moddalarni  to‘planishini 
ta’minlaydi. 
Tog‘  va  tog‘oldi  hududlarida  namlikning  ko‘p  bo‘lishi  oziqalar  tarkibida 
namlikni  yuqori  bo‘lishiga  sabab  bo‘lsa,  shimol  hududlarda  vegetatsiya 
davrining  qisqa  bo‘lishi  to‘yimli  moddalarni  to‘planib  ulgurmasligi  natijasida 
ularning tuyimliligi past bo‘ladi. 

---

 
73 
Tuproq.  Unumdor  tuproqlarda  o‘simliklar  hosildorligi  va  tuyimliligi 
yuqori  bo‘ladi,  chunki  to‘yimli  moddalar    shakllanishi  uchun  zarur  eritmalar 
tuproqda mavjud bo‘ladi. 
Tuproqda  u  yoki  bu  elYementning  yetishmasligi  oziqa  shu  elYement 
kamchiligiga  sabab  bo‘ladi.  Shu  boisdan  mamlakatimizda  tuproq  biogeoximik 
xaritasi tuzilib, shu asosida kerakli o‘g‘itlar solinadi. 
O‘g‘it.  Mahalliy  va  mineral  o‘g‘itlar  solish  bilan  xashakli  ekinlar 
hosildorligi  va  tarkibiga  ta’sir  qilish  mumkin,  ayniqsa  bu  hol  oziqalar  mineral 
tuyimliligiga ijobiy ta’sir etadi. 
Azotli  o‘g‘itlar  hosildorlik  bilan  xom  protein  nisbatini  o‘simliklarda 
oshiradi.  Azotli  o‘g‘itlarni  haddan  ko‘p  ishlatish  o‘simliklar  tarkibida  azotsiz 
moddalarning ko‘payishiga sabab bo‘ladi. 
Azotli  o‘g‘itlar  solishda  uning  me’yorda  bo‘lishiga  erishish  kerak,  aks 
holda oziqalarda nitratlar ko‘payishi hayvon organizmiga salbiy ta’sir o‘tkazadi. 
Boshoqli  ekinlarda  azot  o‘g‘itlaridan  me’yordan  ko‘p  foydalanish  qand 
miqdorini kamaytirib yuboradi. 
Oziqalarning  mineral  tarkibidagi  tuproqdagi  elYementlar  yig‘indisiga 
bog‘liq. Turli o‘g‘itlar solish yaylov o‘tlarida mikroelYementlar nisbatiga ta’sir 
qiladi,  o‘t  quro‘q  moddasida  kaliy  va  fosforning  ko‘payishi,  kalsiy  va  magniy 
kamayishiga  sabab bo‘ladi. 
Tuproqda  qaysi  mineral  modda  yetishmasa  o‘shanga  mos  o‘g‘itlar  solish, 
ushbu kamchilikga barham beradi. 
Tuproqda  yetarli  miqdorda  azot  bo‘lish  ko‘k  oziqalarda  karotinning 
ko‘payishiga sabab bo‘ladi . 
 O‘simliklarnining  turi  va  navi  ularning  hosildorligi  va  to‘yimliligi  o‘z 
aksini topadi. Dukkakli donlarga nisbatan protein va kalsiyga boy. 
Turli nav makkajo‘xori doni tarkibi bilan farq qiladi. 
Qand  lavlagisida    21-24%,  nimqand  lavlagida  16-18%,  oziqa  lavlagisida 
atigi 10-14% quruq modda bo‘ladi.