Жамоа тушунчаси ва асосий хусусиятлари

2.3. Жамоанинг психологик хусусиятлари
Коллективлар бир-бирлари орасида нафақат аъзолар сони билан, балки психологик жиҳатдан ҳам фарқ қиладилар ва бу фарқлар ички иқлимнинг табиати, аъзоларининг аҳволи ва даражасида намоён бўлади.
Келинг, ушбу фикрларни батафсил кўриб чиқайлик.
Ички психологик иқлим - бу биргаликдаги фаолият иштирокчилари сифатида одамлар ўртасидаги ўзаро таъсирнинг ҳақиқий ҳолатидир.
Бу ходимларнинг ташкилотдан мамнунлиги, меҳнат шароитлари, бир-бирлари билан ва менежмент билан бўлган муносабатлар, кайфият, ўзаро тушуниш, бошқарув ва ўзини ўзи бошқаришдаги иштирок даражаси, тартиб, ундаги гуруҳ ва жой, олинган маълумотларнинг сифати.
Кўп жиҳатдан, бу одамларнинг мувофиқлиги даражасига ҳам боғлиқ.
Қулай психологик иқлимнинг аҳамиятини, масалан, ёмон кайфият жамоанинг самарадорлигини тахминан бир ярим бараварга пасайтириши билан баҳолаш мумкин.
Вазиятлар мақсадга мувофиқ таъсир этиши мумкин бўлганлиги сабабли, психологик иқлимни маълум даражада шакллантириш ва созлаш мумкин.
Жамоанинг психологик ҳолати унинг аъзоларининг ўз позитсияларидан қониқиш даражаси билан тавсифланади.
Бунга асарнинг моҳияти ва мазмуни, одамларнинг унга бўлган муносабати,обрў-еътибор, иш ҳақининг ҳажми, ўсиш истиқболлари, қўшимча имкониятларнинг мавжудлиги (баъзи бир муаммоларини ҳал қилиш, дунёни кўриш, қизиқарли ёки фойдали одамлар билан танишиш, машҳур бўлиш), амалга ошириладиган жой, психологик иқлим.
Кўп жиҳатдан, коллективнинг психологик ҳолати, шунингдек, унинг аъзолари онгли равишда ўз қонунлари асосида яшаш, белгиланган талаб ва тартибларга бўйсуниш қобилиятига боғлиқ.
Уюшиш - бу жамоа ҳаётининг энг муҳим масалаларидаги одамларнинг психологик бирлиги, унга иштирокчиларни жалб қилишда, уни ҳимоя қилиш ва уни асраб қолиш истагида намоён бўлади.
Бирлашиш муайян мақсадларга эришиш, ўзаро ҳиссий имтиёзлар, муайян кафолатлар беришда жамоавий принтсипнинг ролини тушунишда ўзаро ёрдам ёки бир-бирларини қўллаб-қувватлаш зарурати билан боғлиқ.
Бирлашиш даражаси гуруҳнинг катталигига, аъзоларнинг ижтимоий бир хиллигига (бир хил бўлмаганлиги билан, гуруҳлар пайдо бўлади), эришилган муваффақиятларга ва ташқи хавф мавжудлигига боғлиқ.
Яқиндан боғланган гуруҳларда алоқа яқинроқ, шахснинг ўзини ўзи қадрлаши юқори, аммо бегоналарга нисбатан душманона муносабат, такаббурлик, танқидийликни йўқотиш ва ҳақиқат ҳисси, ўхшаш фикр, дахлсизлик ҳисси, ўзига ишонч, ахборотни филтрлаш мавжуд.
Яқин жамоадаги келишмовчиликлар, одатда, мақсадлар учун эмас, балки уларга эришиш йўлида бўлади; мувофиқлаштирилмаган учун - муносабатларга салбий таъсир кўрсатадиган ва эртами-кечми уни парчаланишга олиб келадиган барча масалалар бўйича.
Яқин жамоалар ташкилотчилик билан ажралиб туради - юзага келадиган қийинчиликларни мустақил равишда энгиш, келишган ҳолда ҳаракат қилиш қобилияти ва тайёрлиги; ўта оғир вазиятларда бирлик.
Уюшмаган гуруҳларда, қоида тариқасида, ҳеч ким қийинчиликларни энгиш учун жавобгарликни ўз зиммасига олишни истамайди.
Жамоанинг ҳамжиҳатлиги, одамларнинг унинг таркибида бўлишидан қониқиши ҳам уларнинг психологик ва ижтимоий-психологик мувофиқлигига боғлиқ.
Бундай уйғунликнинг асосини жамоа аъзолари темпераментлари, касбий ва ахлоқий фазилатларнинг мувофиқлиги ташкил этади.
Ижтимоий-психологик мувофиқликни таъминловчи шартлар:
- ҳар бир кишининг шахсий имкониятларининг унинг фаолияти таркиби ва мазмунига мувофиқлиги, бу унинг нормал юришини, бошқаларнинг муваффақиятига нисбатан ҳасад қилмаслигини таъминлайди;
- ахлоқий позитсияларнинг яқинлиги ёки тасодифийлиги, бу одамлар ўртасида ўзаро ишонч пайдо бўлишига асос яратади;
- ўзаро тушунишни яхшилашга ҳисса қўшадиган жамоа аъзоларининг асосий мотивлари ва индивидуал интилишларининг бир хиллиги;
- битта меҳнат ва ижодий жараёнда ҳар бирининг қобилиятларини ҳақиқий ўзаро тўлдириш ва органик бирлаштириш имконияти;
- функтсияларни гуруҳ аъзолари ўртасида оқилона тақсимлаш, бунда уларнинг бирортаси бошқаси ҳисобига муваффақиятга эриша олмайди.
- Жамоанинг бирлашуви натижаси - бу бошқаларга индивидуал мослашишни такомиллаштириш ва одамларнинг унинг фаолиятига фаолроқ жалб қилиниши, уларнинг шахсий хавфсизлигини англаш.