Жамоа тушунчаси ва асосий хусусиятлари

Маъруза 02. МЕҲНАТ КОЛЛЕКТИВИ
2-мавзу. МЕҲНАТ КОЛЛЕКТИВИ
2.1. Жамоа тушунчаси ва асосий хусусиятлари
Бугунги кунда одамлар, қоида тариқасида, ёлғиз ишламайдилар, балки баъзи бир принтсипларга мувофиқ бирлашган гуруҳнинг бир қисми сифатида, масалан, умумий ҳудуд, касб, ижтимоий шароитлар, тасодифий ҳолатлар.
Бу улар доимо яқин бўлишлари ва биргаликда ишлашлари керак дегани эмас, бу эрда асосий нарса уларнинг шахслараро муносабатларнинг муайян тизимига қўшилишидир.
Гуруҳлар ичида коалитсиялар тузилиши мумкин - гуруҳ хатти-ҳаракатларига таъсир кўрсатишга интиладиган кичик гуруҳлар.
Гуруҳ бошқарув, бошқариладиган ёки ўзини ўзи бошқарадиган тузилма сифатида аъзоларининг турли даражадаги бирлашиши билан - тартибсиз оломондан битта жамоага қадар ҳаракат қилиши мумкин.
Коллектив деб ҳисоблаш учун гуруҳ бир нечта мезонларга жавоб бериши керак, уларнинг асосийси унинг барча аъзолари учун умумий мақсад борлиги деб ҳисобланиши мумкин.
Иккинчиси уларнинг шахсий мақсадларининг ўзаро таъсири натижасида шаклланиши мумкин ёки ташкилотнинг вазифасига мувофиқ равишда ташқаридан ўрнатилиши мумкин, аммо у ҳар доим ҳам қўшма бўлади, ҳаммага бир бўлади ва бир хил эмас, балки ўхшашдир.
Коллективнинг яна бир белгиси - бу гуруҳ аъзолари томонидан бир-бирларини психологик жиҳатдан тан олиш ва у билан умумий манфаатлар, идеаллар, тамойиллар, характерлар, темпераментлар ва ҳк.П., гарчи бу фикрларни ортиқча баҳоламаслик керак.
Бундай психологик эътироф одамларнинг доимий амалий ўзаро таъсирини юзага келтиради, натижада жамоанинг потентсиали унинг ҳар бир аъзоси потентсиали йиғиндисидан сезиларли даражада катта бўлади.
Биринчидан, ўзаро таъсир ҳар бир кишининг жисмоний ва интеллектуал қобилиятлари чекланишларини энгишга имкон беради.
Иккинчидан, унинг асосида меҳнатнинг тақсимланиши ва ихтисослашуви ва иштирокчиларнинг иродасига қарши, яширин захираларни сафарбар қиладиган ва фаолият интенсивлигини сезиларли даражада оширадиган рақобат руҳининг пайдо бўлиши туфайли анча катта ҳажмдаги оддий ишларни бажариш мумкин.
Учинчидан, у ёки бу сабабларга кўра гуруҳнинг айрим аъзолари ўртасида вазифаларни тақсимлашнинг иложи бўлмаган муаммоларни муваффақиятли ҳал қилиш учун шароит яратилади.
Жамоанинг тўртинчи аломати жамоада умумий қадриятлар, рамзлар, меъёрлар ва хатти-ҳаракатлар қоидалари, унга қўшилиш ёки ундан чиқиш, ўз аъзоларининг жисмоний ва ахлоқий кўринишига қўйиладиган талабларда ифодаланган маълум бир маданиятнинг мавжудлигини кўриб чиқиш мумкин.
Ҳар бир жамоада ўтмишни идеализатсия қилиш, ўз тарихини энг мақбул кўринишда намойиш этиш ва анъаналарни сақлаб қолиш истаги бор.
Бу баъзи бир тор соҳаларда ҳам ўз устунлиги тўғрисида ғоялар мажмуасини шакллантиради, унга қўшимча куч, барқарорлик, ҳамжиҳатлик беради ва тартибсизликни олдини олади.
Жамоа ҳар бир инсон ҳаётида жуда катта рол ўйнайди, уни баҳолаш қийин.
Аввало, унинг доирасида одамларнинг алоқа ва ишбилармонлик алоқаларига, ўзига хос гуруҳга киришга бўлган табиий эҳтиёжи қондирилади; жамоадан, агар керак бўлса, шахс қўллаб-қувватланади ва ҳимоя қилади; у ўз жамоасида биринчи навбатда муваффақият ва ютуқларни тан олади.
Шу билан бирга, жамоада бўлишни исташ билан бирга, одамлар бошқалардан фарқ қилишни, ҳурматга лойиқ шахс сифатида ўзлари бўлиб қолишни истайдилар.
Одамлар хулқ-атворига таъсир кўрсатиб, жамоа кўп жиҳатдан унинг ўзгаришига ҳисса қўшади.
Бу эрда инсон ўзига ташқи томондан янгича назар билан қараш, ўзини ва жамиятдаги ролини баҳолаш имкониятига эга.
Жамоа инсонни ўзгартиради, чунки у бошқа одамлар муҳитида яшашни ва ишлашни, ўз хоҳиш-истакларини, интилишларини, қизиқишларини уларга мослаштиришни ўрганиши керак.
Коллектив кўпчилик одамларнинг ижодий фаолиятини рағбатлантиради, уларда такомиллаштиришга, рақобатда устунликка интилишни уйғотади.
Коллективнинг ўзига хос хусусиятига қараб, унинг шахсга таъсири ижобий ва салбий бўлиши мумкин.
Ёққан жамоа, аммо конструктив хулқ-атворга мослашмаган, унга руҳий тушкунлик таъсирини кўрсатиши мумкин, уни жамиятдан ташқари хатти-ҳаракатларга мажбур қилиши мумкин.
Ўз навбатида, одам ҳам жамоага таъсир ўтказишга, уни ўзи учун "қулайроқ" қилишга ҳаракат қилади.
Бундай таъсирнинг самарадорлиги иккала томоннинг кучига боғлиқ.
Кучли шахс жамоани бўйсундириши мумкин, шу жумладан
ва у билан зиддият натижасида; заифлар, аксинча, ўзи унга бўйсунади ва у билан эрийди ва жамоа, бунинг эвазига, унинг фаровонлиги ҳақида ғамхўрлик қилади.
Бошқарув нуқтаи назаридан идеал вазият ўртада жойлашган бўлиб, меҳнат жамоаси ва унинг аъзолари ўртасидаги ишончли шериклик билан тавсифланади, улар ўз позитсияларидан воз кечмайдилар, лекин умумий мақсадлар ва эҳтиёжларни ҳурмат қилишади.