Jalolova p. M., Xudayberdiyev sh. K. Pedagogika. Psixologiya

Olingan bilimlarni tekshirish uchun savollar:
1. Professnonal o‘qituvchilardan tashqari kimlar ta’lim va tarbiya bilan shug‘ullanishlari maqsadga muvofiq?
2. O’zbekiston Respublikasi qabul qilgan «Ta’lim to‘g‘risida»gi Qonundan kelib chiqib ta’lim siyosatini tahlil qiling.
3. O’zbekistondagi ta’lim-tarbiya tizimini va unda qo‘llanib kelinayotgan pedagogikani isloh qilishning ijtimoiy sabablarini aytib bering.
4. Ushbu fan o‘qitilgandan keyin talabalarda qayday ijtimoiy ko‘nikma va malaka tarkib topishi kerak?
5. Erkin va baxtli inson, deb kimlarni aytish mumkin?
6. Kelajagi buyuk davlatni qurayotgan kishilarning eng umumiy ijtimoiy sifatlari qanday bo‘lishi kerak?
7. «Milliy pedagogika» tushunchasini ta’riflang.
8. «Ma’na’iyat» tushunchasini ta’riflang.


2-MAVZU: SHAXS TARBIYANING OBYEKTI VA SUBYEKTI SIFATIDA.
Reja:

1.Shaxs tushunchasi.

2.Shaxs ekanligi tarbiyaning obyekti va subyekti.
3.Tarbiyalash va o’z-o’zini tarbiyalash.
4.Kishilik jamiyati taraqqiyotida shaxsni tarbiyalash muammosi.

Shaxs deganda muayyan jamiyatning a’zosi tushiniladi. Odam shaxs bo’lishi uchun ruxiy jixatdan taraqqiy etgan, o’z xususiyati va sifat­lari bilan boshqalardan farq qilishi lozim. Har bir odam shaxs sifa­tida turlicha nomoyon buladi. U uzining xarakteri qiziqishi va qobi­liyati aqliy rivojlanganlik darajasi, extiyoji, mexnat faoliyatiga mu­nosabati bilan farqlanadi. Bular shaxsni o’ziga xos xususiyati bu­lib, ana shu ruxiy xususiyatlari rivojlanib ma’lum bir bosqichga yet­sagina uni mukammal kamol topgan inson deyiladi. Shaxsning ijti­moiy voqelikka mexnatga, kishilarga, jamiyatga bulgan munosabati turlicha,uning foallik darajasi va odob axloq borasida yetukligi xam turlicha.

Shaxs nomini olish uchun nimalar darkor?
Odamning ijtimoiy mavjudod sifatida shaxs nomini olish uchun unga ijtimoiy ikqisodiy xayot va tarbiya kerak. Shu sababli pedagogi­ka fani bolaning shaxs sifatida rivojlanishi, uning xar tomonlama kamolga yetish qonuniyatlarini, ungsha ta’sir etuvchi obyektiv va subyektiv omillarini, rivojlanish jarayoniga alokador davrlarini aniklash kerak. Shunga asosan pedagogika fani shaxsning rivojlanishda ta’lim uqitish, tarbiya va bola faolligi, uz uzini tarbiyalash bos­qichlarini aniqlash lozim.
Abdulla Avloniy "Tarbiya biz uchun yo xayot yo mamot yo najot yo xalokat,yo saodatyo falokat masalasidir". Buyuk mutafakkirning bu suzlari asrimiz boshida millatimiz uchun qanchalik muxim va dolzarb bulgan bulsa, xozirgi kunda biz uchun xam shunchalik, balki undan xam kura muxim va dolzarbdir.
Chunki ta’lim tarbiya ong ma’suli, lekin ayni vaktda ong da­rajasi va uning rivojini xam belgilaydigan omilldir. Binoba­rin, ta’limtarbiya tizimini uzgartirmasdan turib ongni uzgartirib bulmaydi. Ongni, tafakkuri uzgartirmasdan turib esa biz kuzlagan oliy maqsad ozod va obod jamiyatni barpo etib bulmaydi.
Shaxs tarbiyaning obyekti va subyekti xisoblanadi. Shaxsning ka­mol topishida va uning xalkidan ijtimloiy va biologik omillarning ta’sir kuchi bir xil bulmaydi. Shaxsning rivojlanish xolatini tugri baxolash va bilish uchun uni turli munosabatlar domirasiga kuyib tu­zatish lozim. Pedagogika shaxsning kamoliga yetishishning murakkab va ziddiyatli jarayon deb biladi.Shaxs kaysi ukuvchilarda uzukzini tar­biyalashda ya’ni uz ustida ongli batartib ishlashga extiyoj paydo bul­gandagina,tarbiya jarayonini samarali deb xisoblasa bo’ladi.O’quvchi­larni ayniqsa,urta va katta yoshidagilarni o’z bilim va malakalari­ni mustaqil oshirilishlariga yo’llash kerak.
O’z- o’zini tarbiyalash o’quvchilarni o’zini o’zi idora qilish or­ganlari faoliyati katnashishlari, ularning ijtimoiy faollik mavkei­ning shakllantirishning ta’sirchan vositasidir. Uquvchilarning uqishda, tarbiyada, dam olishda uz uzini tarbiyalash usullaridan foydalanadi­lar, uz uzini tarbiyalash tashabuskorlik va mustaqillikka undaydi.
Uz uzini tarbiyalash sifatlari bola bunda tayyor bulganda u uzini shaxs deb anglay boshlagan, amaliy ishlarda mustakillik kursa­ta boshlagan vaktda paydo buladi. Uzuzini tarbiyalashda (axlo­qiy,jismoniy,xissiy irodaviy va intelektual) maslaxat va kursat­malar berilishi lozim.Bunda uquvchilarni uzlariga,xatti xarakatla­riga tanqidiy ruxda munosabatta bulishga urgatish juda muxim­dir. Uquvchilar muayyan vaktda belgilangan vazifalarini bajarish uchun majburiyat oladilar va ularni kun tartibiga yozib kuyadi.